Trẻ em có bị cholesterol cao không?

Triệu chứng cholesterol cao ở trẻ em

Bất kể là ở người lớn hay trẻ em, tình trạng cholesterol cao đều không có triệu chứng.

Cholesterol cao không gây ra bất kỳ thay đổi rõ ràng nào cho đến khi mảng xơ vữa tích tụ và khiến cho động mạch bị hẹp nghiêm trọng hoặc thậm chí phải đến khi xảy ra các biến chứng nghiêm trọng hơn như đột quỵ, nhồi máu cơ tim hoặc suy tạng thì các triệu chứng mới xuất hiện.

Nguyên nhân và yếu tố nguy cơ gây cholesterol cao ở trẻ em

Có nhiều lý do khiến trẻ bị cholesterol cao, gồm có bệnh tật khác, chế độ ăn uống và di truyền.

Không phải cứ có những yếu tố này là trẻ sẽ bị cholesterol cao nhưng những trẻ có một hoặc nhiều yếu tố nguy cơ cần phải làm xét nghiệm cholesterol sớm hơn. Những trẻ có nhiều yếu tố nguy cơ cùng lúc có thể cần bắt đầu xét nghiệm từ khi 2 tuổi.

Dưới đây là những yếu tố nguy cơ chính gây cholesterol cao ở trẻ em.

Vấn đề sức khỏe

Một số vấn đề sức khỏe có liên quan đến cholesterol cao ở trẻ em và thanh thiếu niên:

• Bệnh tiểu đường
• Tăng huyết áp
• Bệnh thận hoặc gan mạn tính
• Béo phì
• Bệnh lupus
• Cường giáp (tuyến giáp hoạt động quá mức)
• Hội chứng buồng trứng đa nang
• Hội chứng thận hư
• Viêm khớp dạng thấp ở trẻ em

Một số loại thuốc cũng có thể làm tăng nguy cơ cholesterol cao ở trẻ em. Ví dụ, isotretinoin là một loại thuốc được dùng để điều trị mụn trứng cá nghiêm trọng nhưng có thể làm tăng nồng độ triglyceride trong máu.

Thuốc corticoid được sử dụng trong liệu pháp steroid, một số loại hóa trị liệu và một số loại thuốc kháng virus kết hợp cũng có thể làm tăng mức cholesterol.

Chế độ ăn

Chế độ ăn có nhiều thực phẩm chế biến sẵn hoặc thực phẩm chứa nhiều chất béo bão hòa và chất béo chuyển hóa có thể dẫn đến cholesterol máu cao.

Thực phẩm chiên, các sản phẩm từ sữa và thực phẩm nhiều đường có thể gây mất cân bằng tỷ lệ cholesterol trong máu, nồng độ cholesterol xấu quá cao trong khi nồng độ cholesterol tốt lại quá thấp.

Cholesterol chủ yếu có trong thực phẩm có nguồn gốc từ động vật như thịt, sản phẩm từ sữa và trứng. Thực phẩm có nguồn gốc từ thực vật như các loại đậu, hạt và trái cây giàu chất xơ chứa một lượng nhỏ cholesterol.

Di truyền

Tiền sử gia đình có ảnh hưởng đến nguy cơ bị cholesterol cao của trẻ. Ví dụ, tăng cholesterol máu có tính gia đình và tăng triglyceride máu có tính gia đình là những rối loạn di truyền ảnh hưởng đến nồng độ chất béo trong máu.

Những trẻ có tiền sử gia đình mắc bệnh tim mạch sớm cũng có nguy cơ bị cholesterol cao. Mắc bệnh tim mạch sớm có nghĩa là nhồi máu cơ tim hoặc đột quỵ xảy ra trước tuổi 55 ở nam giới và trước tuổi 65 ở phụ nữ.

Làm thế nào để biết trẻ có bị cholesterol cao hay không?

Cách duy nhất để biết trẻ có bị cholesterol cao hay không là làm xét nghiệm lipid máu.

Xét nghiệm lipid cho biết những chỉ số sau đây:

• Lipoprotein mật độ thấp (LDL), hay còn gọi là cholesterol xấu. Nồng độ LDL trong máu quá cao sẽ gây ra tình trạng xơ vữa động mạch. Nói chung, mức LDL cholesterol càng thấp thì càng tốt.
• Lipoprotein mật độ cao (HDL), hay còn gọi là cholesterol tốt. HDL vận chuyển cholesterol ra khỏi tim đến gan, sau đó gan sẽ đào thải cholesterol ra khỏi cơ thể. Trái ngược với LDL cholesterol, mức HDL cholesterol càng cao thì càng tốt.
• Cholesterol toàn phần (tổng LDL, HDL và một phần triglyceride). Lấy cholesterol toàn phần chia cho HDL cholesterol sẽ ra tỉ số cholesterol. Tỉ số cholesterol cho biết nguy cơ mắc bệnh tim mạch và đột quỵ của một người. Mức cholesterol toàn phần càng thấp thì càng tốt.
• Triglyceride. Một loại chất béo (lipid) khác trong máu. Mức triglyceride càng thấp thì càng tốt.

Mức cholesterol của trẻ được coi là bình thường nếu:

• LDL cholesterol dưới 110 mg/dL
• HDL cholesterol trên 45 mg/dL
• Cholesterol toàn phần dưới 170 mg/dL
• Triglyceride dưới 75 mg/dL cho đến 9 tuổi và dưới 90 mg/dL cho đến 19 tuổi

Mức cholesterol của trẻ được coi là giới hạn cao (borderline) nếu:

• LDL cholesterol trong khoảng 110 – 129 mg/dL
• HDL cholesterol: Không có
• Cholesterol toàn phần trong khoảng 170 – 199 mg/dL
• Triglyceride trong khoảng 75 – 99 mg/dL cho đến 9 tuổi và 90 – 129 mg/dL cho đến 19 tuổi

Mức cholesterol của trẻ được coi là cao nếu:

• LDL cholesterol từ 130 mg/dL trở lên
• HDL cholesterol: Không có
• Cholesterol toàn phần từ 200 mg/dL trở lên
• Triglyceride từ 100 mg/dL trở lên cho đến 9 tuổi và từ 130 mg/dL trở lên cho đến 19 tuổi

Viện Tim, Phổi và Máu Quốc gia Hoa Kỳ khuyến nghị trẻ em nên xét nghiệm lipid máu hai lần, một lần trong độ tuổi từ 9 đến 11 và lần thứ hai trong độ tuổi từ 17 đến 21.

Cha mẹ có thể trao đổi với bác sĩ nhi khoa để được hướng dẫn cụ thể về việc xét nghiệm lipid máu cho trẻ.

Điều trị cholesterol cao ở trẻ em

Ăn uống lành mạnh và tăng cường hoạt động thể chất là những cách hiệu quả nhất để giảm cholesterol ở trẻ em.

Phần lớn dinh dưỡng hàng ngày nên đến từ những loại thực phẩm lành mạnh như:

• Trái cây và rau củ tươi
• Ngũ cốc nguyên hạt
• Các loại đậu
• Các loại hạt
• Các nguồn protein nạc

Trẻ em từ 6 đến 17 tuổi nên tập thể dục cường độ vừa phải hầu hết hoặc tất cả các ngày trong tuần, mỗi ngày ít nhất 60 phút. Một số ví dụ về tập thể dục cường độ vừa phải:

• Đi bộ nhanh
• Chạy bộ
• Đạp xe
• Bơi lội

Cũng có đôi khi, trẻ cần phải dùng thuốc để điều trị tình trạng cholesterol máu cao. Một số loại thuốc thường được sử dụng là cholestyramine, colestipol và colesevelam.

Cha mẹ cần làm gì để giảm cholesterol cho trẻ?

Cha mẹ cần đưa con đi xét nghiệm định kỳ và thực hiện theo những khuyến nghị của bác sĩ.

Nếu trẻ bị cholesterol máu cao, cha mẹ cần:

• Đọc bảng thông tin dinh dưỡng khi mua thực phẩm và hạn chế những sản phẩm có hàm lượng cholesterol, chất béo bão hòa và chất béo chuyển hóa cao.
• Tăng lượng trái cây, rau củ, ngũ cốc nguyên hạt, các loại hạt và đậu trong chế độ ăn của trẻ.
• Hạn chế thực phẩm và đồ uống chứa nhiều đường như nước ngọt, nước ép trái cây, bánh kẹo, thạch, kem…
• Thay thế sản phẩm từ sữa nguyên kem bằng sản phẩm từ sữa ít béo hoặc tách béo.
• Chọn thịt nạc và thịt gia cầm, loại bỏ mỡ và da.
• Thay thế mỡ động vật và dầu chứa nhiều chất béo bão hòa như dầu dừa bằng các loại dầu chứa chất béo không bão hòa, chẳng hạn như dầu ô liu, dầu hạt cải và dầu đậu phộng.
• Sử dụng các phương pháp nấu ăn không dùng chất béo như luộc, hấp, nướng hoặc quay.
• Khuyến khích trẻ vận động nhiều hơn. Cha mẹ có thể cùng tập thể dục với trẻ.

Phòng ngừa cholesterol cao ở trẻ em

Hình thành thói quen lành mạnh cho trẻ ngay từ sớm sẽ giúp giảm nguy cơ cholesterol cao, ví dụ như:

• Duy trì cân nặng khỏe mạnh
• Tập thể dục đều đặn và vận động tích cực hàng ngày
• Ăn nhiều trái cây và rau củ
• Hạn chế chất béo bão hòa và đường bổ sung

Tóm tắt bài viết

Phát hiện và điều trị sớm sẽ giúp cải thiện mức cholesterol của trẻ và giảm nguy cơ mắc bệnh tim mạch về sau này. Các phương pháp chính để điều trị tình trạng cholesterol cao là ăn uống lành mạnh, tập thể dục và dùng thuốc .

Nếu không được điều trị, tình trạng cholesterol cao khi còn nhỏ có thể dẫn đến bệnh tim mạch khi lớn lên.