Huyết áp tâm trương thấp: Nguyên nhân và cách khắc phục

Huyết áp là gì?

Huyết áp là áp lực máu tác động lên thành động mạch khi cơ tim co bóp và giãn ra. Huyết áp được đo bằng đơn vị milimet thủy ngân (mmHg) và được biểu thị qua hai con số.

Con số thứ nhất trong kết quả đo huyết áp là huyết áp tâm thu, là áp lực máu trong động mạch khi tim co bóp. Con số thứ hai là huyết áp tâm trương, là áp lực trong động mạch khi cơ tim giãn ra giữa các lần co bóp.

Huyết áp thấp là khi huyết áp tâm thu dưới 90 mmHg và huyết áp tâm trương dưới 60 mmHg.

Ở một số người, huyết áp tâm trương thấp trong khi huyết áp tâm thu vẫn ở mức bình thường. Tình trạng này được gọi là hạ huyết áp tâm trương đơn độc.

Không giống như các bộ phận còn lại trong cơ thể nhận được máu khi tim co bóp, tim nhận được máu khi cơ tim giãn ra.

Nếu huyết áp tâm trương quá thấp, cơ tim sẽ không nhận được đủ máu giàu oxy. Điều này có thể dẫn đến một loại suy tim gọi là suy tim tâm trương.

Triệu chứng của huyết áp tâm trương thấp

Một số triệu chứng thường gặp của hạ huyết áp tâm trương đơn độc:

• Mệt mỏi
• Chóng mặt
• Ngã

Do huyết áp tâm trương thấp làm giảm lưu lượng máu đến tim nên người bệnh còn có thể bị đau ngực hoặc các triệu chứng suy tim như:

• Hụt hơi
• Sưng phù bàn chân hoặc mắt cá chân
• Lú lẫn
• Tim đập nhanh

Gọi cấp cứu hoặc đến bệnh viện ngay lập tức khi bị đau ngực hoặc khó thở.

Triệu chứng của huyết áp thấp

Nếu cả huyết áp tâm trương và huyết áp tâm thu đều thấp thì sẽ gây ra các triệu chứng sau đây:

• Chóng mặt, xây xẩm
• Ngất xỉu
• Mệt mỏi
• Buồn nôn
• Nhìn mờ

Nguyên nhân và cách điều trị huyết áp tâm trương thấp

Huyết áp tâm trương thấp có thể do dùng một số loại thuốc hoặc do những thay đổi trong cơ thể khi có tuổi. Huyết áp tâm trương thấp cũng có thể là do mắc bệnh huyết áp thấp (cả huyết áp tâm trương và tâm thu đều thấp). Phương pháp điều trị huyết áp tâm trương thấp phụ thuộc vào loại huyết áp thấp.

Hạ huyết áp tâm trương đơn độc

Dưới đây là một số nguyên nhân chính gây ra tình trạng hạ huyết áp tâm trương đơn độc.

Thuốc điều trị tăng huyết áp

Thuốc chẹn alpha là một nhóm thuốc được dùng để điều trị tăng huyết áp. Những loại thuốc này làm giãn và mở rộng mạch máu, nhờ đó làm giảm huyết áp. Vì thuốc chẹn alpha làm giảm huyết áp tâm trương nhiều hơn huyết áp tâm thu nên có thể gây ra hạ huyết áp tâm trương đơn độc.

Hai loại thuốc chẹn alpha được dùng phổ biến là prazosin và doxazosin.

Nếu bạn đang dùng thuốc chẹn alpha và bị huyết áp tâm trương thấp thì có thể cần đổi sang loại thuốc điều trị tăng huyết áp khác.

Lão hóa

Khi có tuổi, động mạch sẽ giảm độ đàn hồi, có nghĩa là giảm khả năng co lại giữa các nhịp tim. Điều này gây ra tình trạng huyết áp tâm trương thấp.

Nếu bạn bị hạ huyết áp tâm trương đơn độc và không dùng thuốc điều trị tăng huyết áp thì cần đi khám sức khỏe định kỳ để kiểm tra chức năng tim, vì hạ huyết áp tâm trương đơn độc có thể dẫn đến suy tim.

Hiện nay, chưa có loại thuốc đặc hiệu nào để điều trị hạ huyết áp tâm trương đơn độc.

Huyết áp thấp

Có nhiều nguyên nhân gây huyết áp thấp (cả huyết áp tâm thu và tâm trương đều thấp). Phương pháp điều trị phụ thuộc vào nguyên nhân.

Một số loại thuốc

Đôi khi, việc dùng thuốc điều trị tăng huyết áp để giảm huyết áp tâm thu xuống dưới 120 mmHg có thể khiến huyết áp tâm trương giảm xuống dưới 60 mmHg. Tình trạng này được coi là điều trị tăng huyết áp quá mức. Cách khắc phục là điều chỉnh liều dùng hoặc đổi loại thuốc khác. Mục tiêu là giữ huyết áp tâm trương trong phạm vi từ 60 đến 90 mmHg.

Ngoài thuốc điều trị tăng huyết áp còn nhiều loại thuốc khác cũng có thể gây huyết áp thấp, ví dụ như:

• Thuốc lợi tiểu
• Thuốc điều trị bệnh parkinson
• Thuốc chống trầm cảm
• Thuốc điều trị rối loạn cương dương

Nếu bạn đang dùng các loại thuốc này và bị huyết áp thấp thì sẽ cần điều chỉnh liều dùng hoặc loại thuốc.

Bệnh tim

Huyết áp thấp có thể là do một số vấn đề về tim như:

• Vấn đề về van tim
• Suy tim
• Nhịp tim chậm

Điều trị những bệnh lý này sẽ giúp đưa huyết áp trở về mức bình thường.

Mất nước

Mất nước có thể gây tụt huyết áp.

Khi cơ thể bị thiếu nước trầm trọng, huyết áp có thể xuống thấp đến mức nguy hiểm. Điều này có thể xảy ra do dùng thuốc lợi tiểu và mất nhiều nước hơn lượng nước uống vào.

Bù nước sẽ giúp khôi phục huyết áp nhưng cũng có thể cần dùng thuốc làm tăng huyết áp.

Các nguyên nhân khác

Huyết áp thấp còn có thể là do:

• Hạ huyết áp qua trung gian thần kinh, tình trạng huyết áp giảm khi đứng một chỗ trong thời gian dài
• Thay đổi tư thế đột ngột, chẳng hạn như đứng dậy khi đang nằm hoặc ngồi
• Bệnh tiểu đường
• Thiếu máu
• Uống rượu bia, đặc biệt là khi đang dùng một số loại thuốc nhất định
• Mang thai
• Mất máu

Biến chứng của huyết áp tâm trương thấp

Một số người có huyết áp tâm trương thấp nhưng không gặp phải bất kỳ vấn đề sức khỏe lớn nào. Tuy nhiên, huyết áp tâm trương thấp có thể gây ra một số biến chứng lâu dài và thậm chí đe dọa đến tính mạng.

Các biến chứng của hạ huyết áp tâm trương đơn độc:

Nguy cơ té ngã và chấn thương

Huyết áp quá thấp có thể gây chóng mặt, ngã hoặc ngất xỉu và dẫn đến chấn thương, bao gồm cả chấn thương nghiêm trọng như chấn thương đầu.

Tổn thương mô tim và bệnh tim

Nghiên cứu đã chỉ ra mối liên hệ giữa huyết áp tâm trương thấp và tình trạng tổn thương tim.

Một nghiên cứu vào năm 2020 phát hiện rằng người có huyết áp tâm trương thấp có nguy cơ mắc một số vấn đề về tim, chẳng hạn như đột quỵ, nhồi máu cơ tim và suy tim.

Một nghiên cứu vào năm 2023 cho thấy rằng các bệnh lý gây tăng huyết áp như bệnh tiểu đường có thể dẫn đến huyết áp tâm trương thấp. Điều này là do tình trạng viêm và huyết áp cao dần dần làm hỏng thành mạch máu. Tình trạng huyết áp tâm trương thấp kéo dài có thể dẫn đến suy tim.

Phòng ngừa và kiểm soát huyết áp tâm trương thấp

Các cách giúp phòng ngừa và kiểm soát tình trạng huyết áp tâm trương thấp:

• Ăn ít muối. Mỗi ngày chỉ nên ăn khoảng 1.500 – 2.300mg. Tránh các loại thực phẩm chế biến sẵn chứa nhiều muối và sử dụng ít muối nhất có thể khi nấu ăn.
• Duy trì chế độ ăn uống tốt cho tim mạch có nhiều trái cây, rau củ, ngũ cốc nguyên hạt và protein nạc.
• Uống đủ nước mỗi ngày
• Hạn chế hoặc không uống rượu bia vì cồn gây mất nước.
• Tập thể dục đều đặn.
• Duy trì cân nặng khỏe mạnh và giảm cân nếu thừa cân
• Bỏ thuốc lá nếu hút.

Tóm tắt bài viết

Huyết áp thấp có thể gây ra những hậu quả nghiêm trọng như té ngã và chấn thương. Hạ huyết áp tâm trương đơn độc là khi huyết áp tâm trương ở mức thấp trong khi huyết áp tâm thu vẫn bình thường. Huyết áp tâm trương thấp làm giảm lưu lượng máu đến tim. Theo thời gian, điều này có thể dẫn đến suy tim. Huyết áp tâm trương thấp có thể do thuốc điều trị tăng huyết áp hoặc do lão hóa. Nếu đo huyết áp tại nhà và huyết áp tâm trương liên tục ở mức dưới 60 mmHg thì bạn nên đi khám để xác định nguyên nhân.