Bệnh cơ do statin: Triệu chứng và cách khắc phục

Statin là gì?

Statin là một trong những nhóm thuốc được dùng nhiều nhất trên thế giới, được hơn 200 triệu người sử dụng để giảm cholesterol và nguy cơ mắc bệnh tim mạch. Những loại thuốc trong nhóm này làm giảm sự sản xuất cholesterol lipoprotein mật độ thấp (LDL cholesterol), hay còn gọi là cholesterol xấu, trong gan.

Nồng độ cholesterol trong máu cao có thể dẫn đến sự hình thành mảng bám gây tắc nghẽn động mạch. Tình trạng này được gọi là xơ vữa động mạch và là yếu tố nguy cơ chính gây nhồi máu cơ tim.

Hiện có bảy loại statin đã được phê duyệt. Mỗi loại có tác dụng hơi khác nhau trong cơ thể. Những loại mạnh hơn được dùng cho những người có mức LDL cholesterol rất cao và có các yếu tố nguy cơ gây bệnh tim mạch khác, trong khi những loại statin nhẹ hơn được dùng cho những người có mức LDL không quá cao và nguy cơ mắc bệnh tim mạch ở mức thấp. Sau đây là danh sách các loại statin từ mạnh nhất đến nhẹ nhất:

• rosuvastatin
• atorvastatin
• pitavastatin
• simvastatin
• lovastatin
• pravastatin
• fluvastatin

Mặc dù statin có hiệu quả làm giảm cholesterol nhưng lại đi kèm một số tác dụng phụ nhất định, trong đó có các vấn đề về cơ, được gọi chung là bệnh cơ do statin. Trên thực tế, đây là một trong những tác dụng phụ được phản ánh nhiều nhất của statin.

Tại sao statin gây bệnh cơ?

Các nhà khoa học vẫn chưa lý giải được tại sao statin gây ra các vấn đề về cơ và tại sao một số người gặp tác dụng phụ này khi dùng thuốc trong khi những người khác thì không.

Một giả thuyết được đưa ra là statin ảnh hưởng đến một loại protein cần thiết cho sức mạnh và sự phát triển của cơ. Một giả thuyết khác là statin làm giảm lượng coenzyme Q10, một chất cần thiết để các cơ có đủ năng lượng hoạt động

Một nghiên cứu vào năm 2019 chỉ ra rằng statin có thể khiến cơ giải phóng canxi và điều này gây ra một số triệu chứng như đau cơ và yếu cơ.

Độc tính cơ là gì?

Độc tính cơ (myotoxicity) là khi các tế bào cơ bị phá hủy. Tình trạng này có thể xảy ra do nhiều nguyên nhân khác nhau, từ nọc độc rắn cho đến dùng thuốc, chẳng hạn như statin. Độc tính cơ gây ra nhiều triệu chứng từ nhẹ đến nặng.

Statin có thể gây ra độc tính cơ do thuốc tương tác với các thành phần tế bào cơ, chẳng hạn như ty thể. Ngoài ra, thuốc còn tác động lên kháng nguyên cơ và kích hoạt phản ứng viêm. Một nghiên cứu vào năm 2020 chỉ ra rằng dùng statin có thể dẫn đến độc tính cơ do thuốc làm thay đổi nồng độ chất điện giải, nguồn cung cấp oxy hoặc các yếu tố khác ảnh hưởng đến sức khỏe của cơ.

Các loại bệnh cơ do statin

Bệnh cơ được chia thành ba loại:

• Đau cơ. Đau cơ là tình trạng đau nhức các cơ trên toàn cơ thể. Tình trạng này có thể là do sự gia tăng nhẹ nồng độ creatine kinase, một enzyme gây tổn thương cơ. Xét nghiệm máu thông thường có thể phát hiện sự gia tăng nồng độ enzyme này trong máu.
• Viêm cơ. Viêm cơ có triệu chứng là đau cơ, nhạy cảm hoặc yếu cơ và nồng độ creatine kinase trong máu cao.
• Tiêu cơ vân. Tiêu cơ vân là một loại bệnh cơ vô cùng nguy hiểm, có thể đe dọa đến tính mạng. Bệnh này xảy ra do sự phân hủy cơ và tăng đáng kể creatine kinase, cao hơn tới 10 lần so với mức bình thường. Trong một số trường hợp, tiêu cơ vân có thể gây tử vong do suy thận cấp. Tuy nhiên, tiêu cơ vân là vấn đề rất hiếm gặp với tỷ lệ mắc là chưa đến 1 người trên 100.000 người dùng statin mỗi năm.

Những ai có nguy cơ mắc bệnh cơ khi dùng statin?

Một số yếu tố làm tăng nguy cơ mắc bệnh cơ do statin:

• Là phụ nữ
• Có chỉ số khối cơ thể (BMI) thấp
• Tuổi cao, đặc biệt là từ 80 tuổi trở lên
• Bị suy giáp, tăng huyết áp, bệnh gan hoặc bệnh thận không được điều trị
• Uống nhiều rượu
• Tập thể dục cường độ cao
• Mắc bệnh tiểu đường type 1 hoặc type 2
• Thường xuyên uống nước ép nam việt quất hoặc bưởi
• Đang dùng một số loại thuốc khác, chẳng hạn như thuốc điều trị hiv, thuốc kháng sinh, thuốc chống trầm cảm, thuốc ức chế miễn dịch và thuốc điều trị rối loạn nhịp tim
• Mới bị chấn thương nặng hoặc mới phẫu thuật

Triệu chứng của bệnh cơ do statin

Giống như bệnh cơ do các nguyên nhân khác, các triệu chứng bệnh cơ do statin thường bắt đầu xuất hiện ở cơ bắp tay, vai, vùng chậu và đùi. Khi bệnh tiến triển, các triệu chứng sẽ lan đến cơ bàn chân và bàn tay.

Các triệu chứng thường gặp, đặc biệt là ở phần thân dưới, gồm có:

• Chuột rút
• Cảm giác nặng nề
• Cứng cơ

Các triệu chứng của tiêu cơ vân gồm có:

• Đau cơ dữ dội khắp cơ thể
• Nước tiểu sẫm màu
• Yếu cơ
• Tổn thương thận

Những người tập thể dục thường xuyên có nguy cơ bị bệnh cơ do statin cao hơn so với người ít vận động.

Điều trị bệnh cơ do statin

Hãy báo cho bác sĩ càng sớm càng tốt nếu bạn gặp các triệu chứng của bệnh cơ sau khi bắt đầu dùng statin. Bạn sẽ phải làm xét nghiệm máu để đo nồng độ creatine kinase và xem có bị tiêu cơ vân hay không. Nếu bị tiêu cơ vân, bạn cần phải ngừng dùng statin ngay lập tức.

Trong hầu hết các trường hợp, nồng độ creatine kinase trong máu vẫn bình thường hoặc chỉ tăng nhẹ. Nếu vậy, bác sĩ sẽ phải loại trừ các nguyên nhân khác gây đau cơ, chẳng hạn như:

• Tập thể dục gắng sức
• Uống nhiều rượu
• Một số vấn đề sức khỏe nhất định như suy giáp hoặc thiếu vitamin D

Đôi khi cần phải tạm ngừng dùng statin trong vài tuần để xem nguyên nhân gây đau cơ là do sử dụng thuốc hay chỉ là do sự lão hóa tự nhiên.

Giảm liều có thể giúp giảm đau cơ nhưng hiệu quả kiểm soát cholesterol cũng sẽ giảm. Vì lý do này nên bác sĩ thường cho chuyển sang một loại statin khác có hiệu quả tương tự ở liều thấp hơn.

Bên cạnh đó, điều chỉnh thói quen sống cũng có thể giúp giảm đau cơ:

• Tập thể dục cường độ vừa phải
• Ăn uống lành mạnh
• Giảm cân nếu thừa cân
• Bỏ thuốc lá
• Uống bổ sung một số chất như vitamin E, coenzyme Q10 và niacin

Mặc dù bệnh cơ do statin gây đau nhức, khó chịu nhưng bạn không được tự ý ngừng dùng thuốc. Hãy báo cho bác sĩ khi gặp tác dụng phụ để được kê loại thuốc khác.

Tổn thương cơ do statin có phục hồi được không?

Cách duy nhất để ngăn chặn hoàn toàn tác động của statin lên tế bào cơ là ngừng dùng thuốc. Các triệu chứng thường biến mất trong vòng 3 tháng sau khi ngừng thuốc, hầu hết các trường hợp đều không bị tổn thương cơ vĩnh viễn. Nhưng một nghiên cứu vào năm 2018 cho thấy đôi khi, statin gây tổn thương cơ không thể phục hồi.

Tập thể dục cường độ vừa phải, tránh tập cường độ quá cao, cũng có thể giúp làm giảm các triệu chứng của bệnh cơ. Nhưng nếu bạn bị bệnh tim mạch hoặc có các yếu tố nguy cơ gây bệnh tim mạch nghiêm trọng thì nên trao đổi với bác sĩ về chế độ tập luyện an toàn.

Các tác dụng phụ khác của statin

Giống như tất cả các loại thuốc khác, statin đi kèm nhiều tác dụng phụ. Hầu hết các tác dụng phụ đều tự hết sau một thời gian dùng thuốc. Một số tác dụng phụ thường gặp của statin là:

• Đau đầu
• Chóng mặt
• Buồn nôn
• Mệt mỏi
• Giảm tiểu cầu (số lượng tiểu cầu trong máu thấp)
• Ngủ không ngon giấc