Statin: Công dụng và tác dụng phụ

Statin là gì?

Cholesterol là một chất dạng sáp giống chất béo có trong mọi tế bào và cần thiết cho hoạt động của cơ thể nhưng quá nhiều cholesterol trong máu sẽ gây ra vấn đề.

Statin là một nhóm thuốc làm giảm cholesterol trong máu. Những loại thuốc này ức chế một loại enzyme mà cơ thể sử dụng để tạo ra cholesterol trong gan. Statin giúp làm giảm cholesterol lipoprotein mật độ thấp (LDL cholesterol), hay còn được gọi là cholesterol xấu.

Khoảng 75% lượng cholesterol trong máu được tạo ra bởi gan cùng với các tế bào khác trong cơ thể. Bằng cách ức chế loại enzyme cần thiết cho quá trình sản xuất cholesterol, lượng LDL cholesterol mà gan tạo ra sẽ giảm đáng kể và lượng cholesterol lipoprotein mật độ cao (HDL cholesterol hay cholesterol tốt) sẽ tăng lên.

Tác dụng của statin

Statin làm giảm mức cholesterol và còn giúp điều trị một số vấn đề sức khỏe khác.

Quá nhiều cholesterol trong máu sẽ làm tăng nguy cơ mắc bệnh tim mạch. Cholesterol có thể tích tụ tạo thành mảng bám trên thành động mạch, khiến động mạch bị thu hẹp, cản trở lưu thông máu và làm tăng nguy cơ nhồi máu cơ tim. Đây là lúc cần dùng statin.

Có nhiều loại statin. Tất cả đều có cùng cơ chế tác dụng nhưng hiệu quả của mỗi loại là khác nhau. Bác sĩ sẽ kê loại statin phù hợp dựa trên chỉ số cholesterol và nguy cơ mắc bệnh tim mạch của mỗi bệnh nhân.

Bạn có thể phải thử 2 đến 3 loại statin để tìm được loại phù hợp nhất với bản thân.

Cơ chế tác dụng của statin

Statin ức chế 3-hydroxy-3-methyl-glutaryl-coenzyme A reductase, loại enzyme mà gan cần để tạo ra LDL cholesterol. Điều này giúp làm giảm lượng LDL cholesterol mà gan sản xuất và giảm LDL cholesterol trong máu. Ngoài giảm cholesterol, statin còn được chứng minh là có tác dụng làm giảm triglyceride.

Nhờ làm giảm LDL cholesterol và triglyceride nên statin còn giúp làm tăng mức HDL cholesterol, loại cholesterol tốt.

Các loại statin

Có 7 loại thuốc thuộc nhóm statin:

• atorvastatin
• simvastatin
• lovastatin
• pitavastatin
• rosuvastatin
• fluvastatin
• pravastatin

Những ai cần dùng statin?

Statin có tác dụng kiểm soát mức cholesterol nhưng không phải ai bị cholesterol cao cũng cần dùng statin. Bác sĩ thường kê statin cho những người:

• có tiền sử gia đình bị cholesterol cao
• có nguy cơ cao bị nhồi máu cơ tim hoặc đột quỵ
• đã điều chỉnh chế độ ăn và tập thể dục mà cholesterol vẫn không giảm

Vào tháng 11 năm 2018, Hiệp hội Tim mạch Hoa Kỳ (AHA) và Hội Tim mạch học Hoa Kỳ (ACC) đã ban hành hướng dẫn mới nêu ra những nhóm đối tượng được lợi nhiều nhất khi dùng ​​statin. Đó là những người có nguy cơ cao bị đột quỵ hoặc nhồi máu cơ tim:

• Người mắc bệnh tim mạch
• Người có mức ldl cholesterol cao
• Người từ 40 đến 75 tuổi và mắc bệnh tiểu đường type 2
• Người có nguy cơ nhồi máu cơ tim cao hơn trong vòng 10 năm tới

Lợi ích của statin

Tất cả các loại statin đều giúp giảm LDL cholesterol. Việc làm giảm mức cholesterol xấu giúp giảm nguy cơ đột quỵ, nhồi máu cơ tim và các vấn đề liên quan đến tim mạch khác.

Theo nhiều chuyên gia, statin có hiệu quả cao hơn so với các loại thuốc hạ cholesterol khác.

Statin còn có những lợi ích khác ngoài việc làm giảm cholesterol. Ví dụ, statin giúp ổn định nội mạc mạch máu và điều này có lợi cho sự lưu thông máu trên toàn cơ thể. Điều này còn làm giảm nguy cơ bong mảng xơ vữa trong động mạch của tim và giảm nguy cơ nhồi máu cơ tim.

Statin giúp giảm lượng cholesterol được tạo ra ở gan. Các loại thuốc này còn giúp giảm triglyceride và tăng HDL cholesterol.

Statin còn giúp làm giãn mạch máu và nhờ đó làm giảm huyết áp.

Tác dụng phụ của statin

Các tác dụng phụ phổ biến nhất của statin là buồn nôn, nôn mửa, đau nhức cơ và khớp. Statin còn có thể gây táo bón, đầy hơi hoặc tiêu chảy. Tuy nhiên, đa số người dùng statin đều không gặp tác dụng phụ và những tác dụng phụ phổ biến đều chỉ ở mức độ nhẹ.

Sau một thời gian sử dụng, khi cơ thể đã quen với thuốc, các tác dụng phụ sẽ tự hết.

Các tác dụng phụ nghiêm trọng

• Lượng đường trong máu cao và bệnh tiểu đường type 2
• Lú lẫn, giảm trí nhớ
• Tổn thương gan
• Tổn thương cơ
• Tổn thương thận

Những ai có nguy cơ gặp tác dụng phụ khi dùng statin?

Theo một nghiên cứu vào năm 2018, các yếu tố làm tăng nguy cơ gặp tác dụng phụ khi dùng statin là:

• Giới tính nữ
• 65 tuổi trở lên
• Mắc bệnh tiểu đường (type 1 hoặc type 2)
• Dùng cùng lúc nhiều loại thuốc hạ cholesterol
• Thân hình nhỏ bé
• Mắc bệnh gan hoặc thận
• Uống quá nhiều rượu

Nếu gặp tác dụng phụ khi dùng statin, hãy báo cho bác sĩ. Bác sĩ sẽ điều chỉnh liều dùng hoặc kê một loại thuốc khác.

Ăn bưởi hoặc uống nước ép bưởi khi dùng statin sẽ ức chế một loại enzyme giúp cơ thể xử lý thuốc. Enzyme này điều hòa lượng thuốc đi vào máu. Các hợp chất trong bưởi sẽ cản trở hoạt động của enzyme này và dẫn đến kết quả là nồng độ thuốc trong máu cao hơn bình thường. Điều này làm tăng nguy cơ xảy ra tác dụng phụ, bao gồm yếu cơ, đau khớp và cơ, tổn thương gan và suy thận.

Ngoài ra, ăn bưởi hoặc uống nước ép bưởi khi dùng statin còn có thể gây ra phản ứng tiêu cực.

Có cần dùng statin suốt đời không?

Nhiều người cần dùng statin suốt đời, ngay cả khi mức cholesterol đã giảm vì mức cholesterol có thể sẽ tăng trở lại sau khi ngừng thuốc.

Tuy nhiên, nếu như có thể kiểm soát cholesterol bằng chế độ ăn và tập thể dục thì có thể ngừng dùng thuốc. Người bệnh không được tự ý ngừng thuốc khi chưa trao đổi với bác sĩ.

Các loại thuốc giảm cholesterol khác

Nếu bạn không phù hợp dùng statin hoặc gặp phải tác dụng phụ nghiêm trọng khi dùng statin thì còn nhiều loại thuốc khác cũng có tác dụng điều trị tình trạng cholesterol cao.

Thuốc ức chế hấp thụ cholesterol

Ruột non hấp thụ cholesterol từ thực phẩm và giải phóng cholesterol vào máu. Thuốc ức chế hấp thụ cholesterol ngăn ruột non hấp thụ cholesterol.

Ezetimibe là loại thuốc ức chế hấp thụ cholesterol được dùng phổ biến nhất.

Thuốc ức chế PCSK9

Các thụ thể LDL kiểm soát lượng LDL cholesterol đi vào máu. Số lượng thụ thể LDL trong cơ thể được quyết định bởi một gen có tên là PCSK9.

Thuốc ức chế PCSK9 ngăn cản hoạt động của enzyme PCSK9. Enzyme này làm giảm số lượng thụ thể LDL. Ức chế enzyme PCSK9 giúp tăng thụ thể LDL và nhờ đó giảm nồng độ LDL cholesterol trong máu.

Thuốc gắn axit mật

Gan sử dụng cholesterol để tạo ra axit mật, một chất cần thiết cho quá trình tiêu hóa. Thuốc gắn axit mật liên kết với axit mật và ngăn axit mật đi vào máu. Điều này khiến gan phải lấy cholesterol từ máu để tạo ra thêm axit mật, dẫn đến giảm nồng độ cholesterol trong máu.

Thuốc kết hợp chất ức chế hấp thụ cholesterol và statin

Loại thuốc kết hợp này làm giảm sự hấp thụ cholesterol ở ruột non và giảm quá trình sản xuất cholesterol ở gan.

Các cách khác để giảm cholesterol

Dùng thuốc không phải cách duy nhất để làm giảm cholesterol. Thay đổi lối sống cũng có thể giúp kiểm soát mức cholesterol.

Điều chỉnh chế độ ăn uống

Một số loại thực phẩm đã được chứng minh là có tác dụng giảm cholesterol và giảm nguy cơ mắc bệnh tim mạch:

• Chất xơ hòa tan, có trong yến mạch, táo, lê, chuối, bơ, trái cây họ cam quýt, các loại đậu…
• Các loại cá béo, chẳng hạn như cá trích, cá hồi và cá bơn
• Các loại hạt, chẳng hạn như óc chó và hạnh nhân
• Quả ô liu, dầu ô liu và dầu hạt cải
• Thực phẩm được tăng cường các chất có nguồn gốc thực vật gọi là sterol, chẳng hạn như đồ uống sữa chua, bơ thực vật hoặc nước cam
• Ngũ cốc nguyên hạt

Bỏ thuốc lá

Nếu bạn hút thuốc, việc cai thuốc có thể giúp cải thiện mức cholesterol, giảm huyết áp và giảm nguy cơ nhồi máu cơ tim. Những lợi ích này sẽ bắt đầu xuất hiện chỉ trong vòng vài giờ sau khi bắt đầu bỏ thuốc.

Tập thể dục

Ở những người thừa cân, việc giảm cân, dù chỉ vài kg và tăng cường hoạt động thể chất sẽ giúp cải thiện mức cholesterol.

Bất cứ hình thức tập luyện nào làm tăng nhịp tim cũng đều có lợi.

Tóm tắt bài viết

Cholesterol trong máu cao làm tăng nguy cơ mắc bệnh tim mạch. Mặc dù thay đổi lối sống có thể giúp cải thiện mức cholesterol nhưng đôi khi, điều này là chưa đủ để đưa cholesterol về mức khỏe mạnh mà cần phải dùng thuốc. Statin là một trong những loại thuốc hạ cholesterol hiệu quả nhất nhưng cũng đi kèm những tác dụng phụ và rủi ro nhất định. Không nên tự ý dùng statin. Trước tiên nên làm xét nghiệm mỡ máu. Dựa trên kết quả xét nghiệm và nguy cơ mắc bệnh tim mạch, bác sĩ sẽ đưa ra phương pháp điều trị thích hợp.