Các loại thuốc và thực phẩm chức năng giúp giảm cholesterol

Cholesterol là một loại chất béo có trong máu. Cholesterol được tạo ra bởi gan và cũng có trong thực phẩm có nguồn gốc động vật, chẳng hạn như thịt, trứng và các sản phẩm từ sữa.

Cơ thể chúng ta cần cholesterol để hoạt động bình thường. Tuy nhiên, quá nhiều cholesterol trong máu có thể gây tắc nghẽn động mạch và dẫn đến các vấn đề nghiêm trọng.

Ăn uống lành mạnh và tập thể dục thường là những bước đầu tiên cần thực hiện để cải thiện mức cholesterol. Nhưng đôi khi, những điều này là chưa đủ và cần phải dùng thuốc để làm giảm cholesterol trong máu.

Loại thuốc cần dùng phụ thuộc vào mức cholesterol, bao gồm cả cholesterol tốt (HDL) và cholesterol xấu (LDL), cũng như một số yếu tố khác như tiền sử bệnh.

Bác sĩ sẽ dựa trên kết quả xét nghiệm để kê loại thuốc phù hợp.

Dưới đây là những loại thuốc và thực phẩm chức năng thường được dùng để điều trị cholesterol máu cao.

Statin

Statin là nhóm thuốc trị cholesterol cao được sử dụng phổ biến nhất. Những loại thuốc này làm giảm sự sản xuất cholesterol trong gan và nhờ đó làm giảm nồng độ cholesterol trong máu.

Nhìn chung, statin rất hiệu quả trong việc làm giảm mức LDL cholesterol. Nhóm thuốc này đã được chứng minh là có thể làm giảm nguy cơ nhồi máu cơ tim và đột quỵ.

Các thuốc statin đã được phê duyệt gồm có:

• atorvastatin
• fluvastatin
• lovastatin
• pitavastatin
• pravastatin
• rosuvastatin
• simvastatin

Một số loại thuốc điều trị cholesterol cao có chứa statin cùng một hoạt chất hạ cholesterol khác để tăng hiệu quả, ví dụ như:

• simvastatin + ezetimibe
• atorvastatin + amlodipine

Tác dụng phụ

Một số tác dụng phụ của statin:

• Đau cơ
• Yếu cơ
• Táo bón
• Tiêu chảy
• Buồn nôn
• Chóng mặt
• Đau đầu
• Đau bụng
• Đầy bụng

Mặc dù hiếm gặp nhưng statin có thể gây ra tác dụng phụ nghiêm trọng như:

• Tổn thương cơ
• Tổn thương gan
• Tiểu đường type 2

Chống chỉ định

Đối với những người bị bệnh gan hoặc tổn thương gan, bác sĩ sẽ kê liều statin thấp hơn hoặc kê loại thuốc điều trị cholesterol cao khác.

Theo Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ (FDA), phụ nữ mang thai và cho con bú không nên dùng statin.

Không ăn bưởi và uống nước ép bưởi khi dùng một số loại statin.

Thuốc gắn axit mật

Thuốc gắn axit mật giúp cơ thể loại bỏ LDL cholesterol. Loại thuốc này thường được dùng kết hợp với statin.

Cơ thể sử dụng cholesterol để tạo ra dịch mật, chất lỏng đóng vai trò quan trọng trong quá trình tiêu hóa thức ăn. Thuốc gắn axit mật liên kết với dịch mật trong ruột non và ngăn dịch mật đi vào máu. Điều này khiến cho gan phải tạo ra nhiều mật hơn và để tạo ra mật, gan phải lấy cholesterol từ máu. Càng tạo ra càng nhiều dịch mật, gan sẽ càng sử dụng nhiều cholesterol. Điều này làm giảm lượng cholesterol trong máu.

Ví dụ về thuốc gắn axit mật:

• cholestyramine
• colesevelam
• colestipol

Tác dụng phụ

Một số tác dụng phụ của thuốc gắn axit mật:

• Táo bón
• Đầy hơi
• Khó tiêu
• Tiêu chảy
• Buồn nôn
• Đau bụng

Chống chỉ định

Những người có vấn đề về túi mật hoặc các vấn đề về đường tiêu hóa khác không nên dùng thuốc gắn axit mật. Những người bị triglyceride cao cũng không nên dùng loại thuốc này.

Thuốc gắn axit mật có thể khiến cơ thể khó hấp thụ một số loại vitamin, đặc biệt là vitamin A, D, E và K. Cơ thể cần dịch mật để hấp thụ hiệu quả những loại vitamin này và vì thuốc gắn axit mật ngăn dịch mật đi vào máu nên sẽ làm giảm khả năng hấp thụ vitamin.

Nếu cần dùng thuốc gắn axit mật trong thời gian dài, có thể bạn sẽ phải làm xét nghiệm định lượng vitamin định kỳ. Nếu bị thiếu một loại vitamin nào đó thì có thể cần uống bổ sung.

Thuốc ức chế hấp thụ cholesterol

Thuốc ức chế hấp thụ cholesterol ngăn ruột hấp thụ cholesterol từ thực phẩm, nhờ đó làm giảm mức LDL cholesterol. Loại thuốc này còn giúp làm tăng nhẹ mức HDL cholesterol (cholesterol tốt).

Ezetimibe là loại thuốc ức chế hấp thụ cholesterol đầu tiên được sử dụng. Loại thuốc này cũng được sử dụng rất phổ biến

Ezetimibe có thể được dùng kết hợp với statin để tăng hiệu quả kiểm soát cholesterol. Nếu chỉ số LDL không quá cao thì có thể chỉ cần dùng mình loại thuốc này.

Tác dụng phụ

Một số tác dụng phụ của thuốc ức chế hấp thụ cholesterol:

• Đau dạ dày
• Đầy hơi
• Tiêu chảy
• Mệt mỏi

Chống chỉ định

Mặc dù hiếm gặp nhưng ezetimibe có thể gây ra vấn đề về cơ, gan hoặc tuyến tụy.

Những người bị bệnh gan không nên dùng loại thuốc này. Nếu bạn có biểu hiện vàng da hoặc lòng trắng mắt hoặc các triệu chứng khác của bệnh gan thì cần báo ngay cho bác sĩ.

Niacin (axit nicotinic)

Niacin, hay còn được gọi là vitamin B3, có thể làm tăng HDL và giảm LDL cùng triglyceride. Niacin có thể làm tăng tới 35% mức HDL.

Mặc dù bạn có thể mua niacin hàm lượng thấp mà không cần đơn của bác sĩ nhưng mức hàm lượng này không có hiệu quả điều trị cholesterol cao. Để giảm cholesterol, bạn cần dùng niacin hàm lượng cao. Do các tác dụng phụ nên niacin thường chỉ được kê cho những người không dung nạp statin.

Ví dụ về niacin kê đơn:

• Niacor
• Niaspan
• Slo-Niacin

Tác dụng phụ

Một số tác dụng phụ của niacin:

• Đỏ da
• Mệt mỏi
• Buồn nôn
• Đau bụng
• Ợ nóng
• Nhìn mờ
• Chóng mặt
• Huyết áp thấp

Chống chỉ định

Niacin hàm lượng cao có thể gây tổn thương gan.

Người đang mắc một số bệnh lý nhất định không nên dùng niacin. Ví dụ, những người có vấn đề về đường tiêu hóa không nên dùng niacin vì loại thuốc này có thể gây loét. Những người mắc bệnh tiểu đường cũng không nên dùng niacin vì loại thuốc này có thể làm tăng lượng đường trong máu.

Thuốc ức chế PCSK9

Thuốc ức chế PCSK9 là kháng thể đơn dòng, nghĩa là một loại thuốc sinh học. Hiện có hai loại thuốc ức chế PCSK9 đã được phê duyệt là:

• alirocumab
• evolocumab

Cả hai đều là thuốc tiêm. Người bệnh sẽ phải tiêm thuốc cách 2 đến 4 tuần một lần.

Thuốc ức chế PCSK9 vô hiệu hóa một loại protein ngăn cơ thể loại bỏ cholesterol khỏi máu. Khi protein này bị vô hiệu hóa, gan sẽ có thể đào thải nhiều cholesterol hơn. Kết quả là nồng độ cholesterol trong máu giảm.

Nghiên cứu chứng minh rằng cả hai loại thuốc ức chế PCSK9 đều có hiệu quả trong việc làm giảm cholesterol và cải thiện sức khỏe tim mạch.

Vì thuốc ức chế PCSK9 có giá thành rất cao nên thường chỉ được dùng khi các loại thuốc khác không hiệu quả.

Tác dụng phụ

Một số tác dụng phụ của thuốc ức chế PCSK9:

• Bầm tím, sưng, đau tại vị trí tiêm thuốc
• Cảm lạnh

Một số người đã phản ánh về các vấn đề nhận thức khi dùng thuốc ức chế PCSK9 nhưng vẫn chưa rõ nguyên nhân có phải do thuốc gây ra hay không.

Chống chỉ định

Mặc dù hiếm nhưng thuốc ức chế PCSK9 có thể gây dị ứng.

Những người bị dị ứng latex cần hết sức thận trọng khi dùng evolocumab.

Thuốc ức chế adenosine triphosphate-citrate lyase (ACL)

Thuốc ức chế ACL ngăn chặn một loại enzyme mà gan cần để tạo ra cholesterol. Khi tạo ra ít cholesterol hơn, gan sẽ lấy cholesterol từ máu và nhờ đó làm giàm nồng độ cholesterol trong máu.

Axit bempedoic (Nexletol) là loại thuốc ức chế ACL đầu tiên, được phê duyệt vào năm 2020. Axit bempedoic còn được kết hợp với hoạt chất ezetimibe trong thuốc Nexlizet.

Thuốc ức chế ACL thường được dùng cùng với các loại thuốc khác để tăng hiệu quả điều trị cholesterol cao. Thuốc ức chế ACL là một lựa chọn thay thế cho những người không thể dùng statin.

Tác dụng phụ

Một số tác dụng phụ của thuốc ức chế ACL:

• Tăng nồng độ axit uric, có thể dẫn đến bệnh gout
• Giảm chức năng thận

Chống chỉ định

Trong các thử nghiệm lâm sàng, một số người dùng thuốc ức chế ACL có kết quả xét nghiệm máu bất thường, chẳng hạn như giảm tiểu cầu, bạch cầu hoặc hemoglobin.

Thuốc ức chế ACL có thể làm tăng nguy cơ đứt gân. Vì vậy những người có tiền sử đứt gân nên tránh dùng nhóm thuốc này.

Thuốc điều trị tăng cholesterol máu có tính gia đình

Tăng cholesterol máu có tính gia đình là một rối loạn di truyền gây ra tình trạng cholesterol cao. Những người mắc chứng bệnh này thường phải dùng statin, ezetimibe và một số loại thuốc khác để kiểm soát mức cholesterol.

Các loại thuốc thường được dùng để điều trị tăng cholesterol máu có tính gia đình gồm:

• lomitapide
• evinacumab

Tác dụng phụ

Mỗi loại thuốc kể trên có tác dụng phụ khác nhau, ví dụ như:

• lomitapide thường gây ra các vấn đề về đường tiêu hóa như tiêu chảy, buồn nôn và nôn mửa
• inciseran có thể gây đau tại vị trí tiêm hoặc ở chân tay, cứng khớp, nhiễm trùng đường tiết niệu, tiêu chảy, các vấn đề về phổi và hô hấp

Rủi ro

Mỗi loại thuốc có những rủi ro riêng. Ví dụ:

• lomitapide có thể gây nhiễm độc gan, do đó người dùng thuốc cần xét nghiệm chức năng gan định kỳ
• evinacumab có thể gây sốc phản vệ, một dạng phản ứng dị ứng nguy hiểm. Loại thuốc này còn có thể gây hại cho thai nhi nếu dùng trong thời gian mang thai

Nếu bạn đang mang thai hoặc có kế hoạch mang thai, đang cho con bú hoặc đang mắc bất kỳ bệnh lý nào thì cần cho bác sĩ biết để bác sĩ kê loại thuốc phù hợp.

Fibrate

Fibrate chủ yếu được dùng để giảm triglyceride nhưng cũng có thể làm giảm nhẹ LDL. Các loại thuốc trong nhóm này gồm:

• clofibrate
• gemfibrozil
• fenofibrate

Tác dụng phụ

Một số tác dụng phụ của thuốc fibrate:

• Táo bón
• Tiêu chảy
• Chóng mặt
• Đau đầu
• Đau dạ dày
• Đau lưng

Chống chỉ định

Fibrate có thể ảnh hưởng đến chức năng gan. Những người mắc bệnh thận, bệnh túi mật hoặc bệnh gan không nên sử dụng fibrate. Nhóm thuốc này cũng không phù hợp với phụ nữ đang mang thai và cho con bú.

Khi dùng chung với statin, fibrate có thể làm tăng nguy cơ mắc các vấn đề về cơ.

Axit béo omega-3 kê đơn

Axit béo omega-3 kê đơn có thể được dùng để làm giảm triglyceride cho những người có chỉ số triglyceride quá cao (trên 500ml/dL). Axit béo omega-3 còn có dạng thực phẩm chức năng không kê đơn nhưng những sản phẩm này có hàm lượng hoạt chất thấp hơn.

Tác dụng phụ

Một số tác dụng phụ của axit béo omega-3 kê đơn:

• Vị tanh trong miệng
• Ợ hơi
• Cứng khớp
• Đau bụng
• Tiêu chảy

Chống chỉ định

Axit béo omega-3 có thể làm tăng nguy cơ chảy máu nên không được khuyến khích cho những người đang dùng thuốc làm loãng máu. Dùng axit béo omega-3 liều cao còn có thể ảnh hưởng đến chức năng miễn dịch.

Axit béo omega-3 kê đơn thường có nguồn gốc từ cá nên có thể gây dị ứng ở những người bị dị ứng hải sản.

Phụ nữ đang mang thai và đang cho con bú không nên dùng axit béo omega-3 kê đơn.

Thực phẩm chức năng giúp giảm cholesterol

Một số loại thực phẩm chức năng có tác dụng làm giảm cholesterol trong máu. Nghiên cứu cho thấy stanol và sterol thực vật, chất xơ hòa tan, tỏi và men gạo đỏ có thể làm giảm cholesterol từ nhẹ đến vừa.

Giống như thuốc, thực phẩm chức năng cũng đi kèm tác dụng phụ và rủi ro.

Bạn nên tham khảo ý kiến ​​bác sĩ trước khi dùng bất kỳ loại thực phẩm chức năng nào và kể cả dùng thực phẩm chức năng thì vẫn phải tiếp tục dùng thuốc mà bác sĩ kê. Thực phẩm chức năng không thể thay thế cho thuốc kê đơn.

Sterol và stanol thực vật

Stanol và sterol thực vật có thể làm giảm lượng cholesterol mà cơ thể hấp thụ từ thức ăn. Những hợp chất này có tự nhiên trong nhiều loại thực phẩm có nguồn gốc thực vật và được thêm vào một số sản phẩm như nước ép cam đóng chai, sữa chua và bơ thực vật (margarine).

Ăn hai khẩu phần thực phẩm được bổ sung stanol hoặc sterol mỗi ngày sẽ đáp ứng đủ lượng stanol và sterol thực vật theo khuyến nghị của FDA.

Một số nghiên cứu cho thấy stanol và sterol thực vật có thể làm giảm từ 8% đến 12% nồng độ cholesterol trong máu. Tuy nhiên, cần có thêm bằng chứng để xác minh tính an toàn và hiệu quả lâu dài của những hợp chất này.

Stanol và sterol thực vật có thể gây ra các tác dụng phụ như tiêu chảy và phân mỡ.

Chất xơ hòa tan

Chất xơ hòa tan có trong nhiều loại thực phẩm có nguồn gốc thực vật, gồm có các loại ngũ cốc như yến mạch và lúa mạch, các loại trái cây như táo và chuối, các loại rau củ như cà rốt và đậu. Bạn cũng có thể bổ sung chất xơ hòa tan bằng cách dùng thực phẩm chức năng như bột vỏ hạt mã đề.

Ăn chất xơ hòa tan cũng có thể giúp giảm từ 5% đến 15% cholesterol và giảm nguy cơ mắc bệnh tim mạch. Chất xơ hòa tan còn có lợi cho quá trình tiêu hóa và trao đổi chất.

Lượng chất xơ hòa tan cần tiêu thụ mỗi ngày để giảm cholesterol phụ thuộc vào nguồn chất xơ. Ví dụ:

Nguồn chất xơ hòa tan	Lượng cần dùng để giảm cholesterol
Bột vỏ hạt mã đề	7g trở lên mỗi ngày
Yến mạch và lúa mạch nguyên cám	3g trở lên mỗi ngày

Chất xơ hòa tan có thể gây vấn đề về tiêu hóa và dị ứng.

Tỏi

Tỏi không chỉ là một loại gia vị được dùng trong nấu ăn mà còn được sử dụng trong y học dân gian để chữa nhiều chứng bệnh. Trên thực tế, nghiên cứu khoa học đã chứng minh tỏi có nhiều đặc tính có lợi cho sức khỏe. Một trong những lợi ích đó là giảm cholesterol.

Ngoài thêm tỏi vào các món ăn, bạn có thể dùng viên uống tinh dầu tỏi hay chiết xuất tỏi.

Lưu ý, những sản phẩm này có thể gây ra một số tác dụng phụ như:

• Hơi thở và cơ thể có mùi
• Tương tác với thuốc
• Tăng nguy cơ chảy máu
• Vấn đề về dạ dày

Men gạo đỏ

Men gạo đỏ (red yeast rice) là sản phẩm gạo lên men. Men gạo đỏ từ lâu đã được sử dụng trong y học cổ truyền ở một số nước và ngày nay còn được sản xuất thành thực phẩm chức năng.

Men gạo đỏ chứa monacolin K, chính là hoạt chất trong lovastatin (một loại statin). Những sản phẩm men gạo đỏ có hàm lượng monacolin K cao đã được chứng minh là có hiệu quả trong việc giảm cholesterol.

Mỗi sản phẩm men gạo đỏ có hàm lượng monacolin K khác nhau. Một số sản phẩm có chứa hàm lượng monacolin K cao, trong khi một số lại chỉ chứa rất ít hoặc thậm chí không có monacolin K.

Những sản phẩm men gạo đỏ chứa monacolin K cũng có tác dụng phụ, tương tác thuốc và rủi ro giống như lovastatin, chẳng hạn như tổn thương gan và các vấn đề về cơ.

Ngoài ra, một số sản phẩm men gạo đỏ được phát hiện là có chứa một chất độc hại tên là citrinin. Chất này có thể gây tổn thương thận.

Tóm tắt bài viết

Có nhiều loại thuốc điều trị cholesterol cao, gồm có statin, thuốc gắn axit mật, thuốc ức chế hấp thụ cholesterol và niacin. Những loại thuốc này đa phần được dung nạp tốt nhưng đôi khi có thể gây tác dụng phụ. Bác sĩ sẽ kê thuốc dựa trên kết quả xét nghiệm cholesterol.

Dùng thuốc đúng cách là điều rất quan trọng để cải thiện mức cholesterol và giảm nguy cơ mắc bệnh tim mạch mahj. Nếu gặp bất kỳ tác dụng phụ nào khi dùng thuốc, hãy báo cho bác sĩ. Bác sĩ có thể sẽ kê loại thuốc khác hoặc giảm liều dùng. Không được tự ý ngừng thuốc.

Nếu bạn muốn dùng thực phẩm chức năng để giảm cholesterol, hãy tham khảo ý kiến bác sĩ trước. Thực phẩm chức năng cũng có tác dụng phụ và có thể tương tác với thuốc đang dùng.