Huyết khối: Nguyên nhân, triệu chứng và phương pháp điều trị

Huyết khối hay sự hình thành cục máu đông là một tình trạng nghiêm trọng xảy ra khi tế bào máu và các chất khác trong máu dính lại với nhau. Cục máu đông hình thành trong động mạch được gọi là huyết khối động mạch và cục máu đông hình thành trong tĩnh mạch được gọi là huyết khối tĩnh mạch. Cục máu đông có thể hình thành trong bất kỳ tĩnh mạch và động mạch nào trên cơ thể.

Huyết khối có thể dẫn đến các biến chứng nguy hiểm, chẳng hạn như đột quỵ, nhồi máu cơ tim và tổn thương thận.

Có nhiều yếu tố có thể làm tăng nguy cơ hình thành cục máu đông, chẳng hạn như:

• Không hoạt động trong thời gian dài
• Tổn thương mạch máu
• Hút thuốc
• Mang thai
• Tuổi tác cao
• Thừa cân, béo phì

Đọc tiếp để tìm hiểu thêm về huyết khối, gồm có các loại huyết khối, triệu chứng và phương pháp điều trị.

Huyết khối là gì?

Huyết khối (thrombosis) là thuật ngữ y khoa chỉ sự hình thành cục máu đông. Cục máu đông có thể bong khỏi thành mạch máu và chặn dòng máu. Điều này dẫn đến nhiều biến chứng nghiêm trọng, tùy thuộc vào vị trí cục máu đông bị mắc kẹt.

Một thuật ngữ y khoa khác cũng liên quan đến cục máu đông là “thuyên tắc” (embolism). Thuyên tắc là khi cục máu đông hoặc một vật thể khác di chuyển qua mạch máu và bị kẹt lại. Thuyên tắc là thường là do cục máu đông nhưng cũng có thể do các chất khác như:

• Mỡ
• Bong bóng khí
• Dịch

Huyết khối động mạch là nguyên nhân gây tử vong hàng đầu trên toàn thế giới.

Các loại huyết khối

Huyết khối được chia thành nhiều loại dựa trên nơi hình thành cục máu đông:

• Thuyên tắc huyết khối tĩnh mạch: xảy ra ở các mạch máu đưa máu trở về tim. Thuyên tắc huyết khối tĩnh mạch thường xảy ra ở chân. Các loại thuyên tắc huyết khối tĩnh mạch gồm:
  • Huyết khối tĩnh mạch sâu: cục máu đông hình thành trong tĩnh mạch ở sâu trong cơ thể, thường là ở chân.
  • Thuyên tắc phổi: tình trạng tắc nghẽn đột ngột ở một trong những mạch máu mang máu đến phổi. Thuyên tắc phổi thường xảy ra do cục máu đông di chuyển từ phần dưới cơ thể đến phổi.
• Huyết khối động mạch: cục máu đông hình thành trong động mạch – các mạch máu dẫn máu ra khỏi tim.

Triệu chứng của huyết khối

Huyết khối có nhiều triệu chứng khác nhau tùy thuộc vào vị trí của cục máu đông.

Tim

Cục máu đông ở tim thường gây ra các triệu chứng sau đây:

• Đau ngực, tức ngực
• Đau ở các bộ phận khác ở phần thân trên
• Hụt hơi
• Chóng mặt
• Buồn nôn
• Đổ mồ hôi

Não

Cục máu đông ở não thường gây ra các triệu chứng sau đây:

• Xệ nửa mặt
• Yếu cơ tay hoặc chân
• Khó nói
• Đau đầu đột ngột và dữ dội
• Chóng mặt
• Thay đổi thị lực
• Lú lẫn

Cánh tay hoặc chân

Cục máu đông ở cánh tay hoặc chân thường gây ra các triệu chứng sau đây:

• Da nóng, đỏ
• Sưng tấy
• Đau khi chạm lên da
• Cơn đau khởi phát đột ngột hoặc từ từ

Phổi

Cục máu đông trong phổi gây ra các triệu chứng sau đây:

• Đau ngực dữ dội
• Tim đập nhanh
• Hụt hơi
• Ho ra máu
• Đau bụng dữ dội
• Nôn mửa

Khi bản thân hoặc một người nào đó có những triệu chứng dưới đây, hãy gọi cấp cứu hoặc nhanh chóng đưa người bệnh đến bệnh viện gần nhất:

• Đau nhói ở cánh tay hoặc chân
• Cánh tay hoặc chân sưng tấy và nóng
• Khó thở đột ngột
• Ngất xỉu
• Đau ngực dữ dội, tăng lên khi hít vào
• Đột nhiên ho hoặc ho ra máu

Nguyên nhân gây huyết khối

Cục máu đông hình thành khi tế bào máu và các chất khác trong máu dính lại với nhau và tạo thành khối bán rắn. Tuổi càng cao thì càng dễ hình thành cục máu đông. Nguy cơ hình thành cục máu đông được ước tính ở mỗi độ tuổi như sau:

• 1 trên 100.000 ở trẻ em
• 1 trên 10.000 ở người trẻ tuổi
• 1 trên 1.000 ở người trung niên
• 1 trên 100 ở người cao tuổi

Ngoài tuổi tác, các yếu tố khác cũng làm tăng nguy cơ hình thành cục máu đông còn có:

• Béo phì
• Mang thai
• Không đi lại trong thời gian dài, chẳng hạn như khi ngồi xe đường dài
• Hút thuốc
• Tổn thương mạch máu nghiêm trọng
• Trải qua một số loại phẫu thuật
• Dùng thuốc tránh thai đường uống
• Tiền sử gia đình bị huyết khối
• Mắc bệnh lý viêm mạn tính
• Bệnh tiểu đường
• Tăng huyết áp
• Cholesterol cao
• Đặt ống thông tĩnh mạch trung tâm

Phương pháp điều trị huyết khối

Việc điều trị phụ thuộc vào loại huyết khối và mức độ nghiêm trọng.

Thuyên tắc huyết khối tĩnh mạch

Thuyên tắc huyết khối tĩnh mạch không phải lúc nào cũng cần điều trị nhưng tình trạng này có thể dẫn đến các biến chứng nghiêm trọng. Tốt hơn hết nên đi khám khi thấy những thay đổi bất thường để xác định nguyên nhân.

Trong trường hợp cần điều trị, phương pháp đầu tiên thường là thuốc chống đông máu hay còn gọi là thuốc làm loãng máu. Một số loại thuốc chống đông máu được dùng phổ biến là warfarin và heparin. Những loại thuốc này ngăn cục máu đông to lên và ngăn hình thành cục máu đông mới. Một số người chỉ cần dùng thuốc chống đông máu vài tháng trong khi một số người cần dùng suốt đời.

Những trường hợp thuyên tắc huyết khối tĩnh mạch nghiêm trọng có thể cần phải điều trị bằng thuốc tiêu sợi huyết để làm tan cục máu đông.

Nếu thuốc không hiệu quả thì sẽ phải loại bỏ huyết khối bằng ống thông. Trong thủ thuật này, bác sĩ đưa ống thông vào tĩnh mạch ở bẹn của người bệnh, sau đó dẫn ống thông đến vị trí có cục máu đông.

Một số trường hợp cần đặt lưới lọc vào tĩnh mạch chủ để ngăn cục máu đông di chuyển đến phổi.

Huyết khối động mạch

Các phương pháp chính để điều trị huyết khối động mạch là:

• Thuốc tiêu sợi huyết để làm tan cục máu đông
• Phẫu thuật loại bỏ huyết khối
• Nong mạch và đặt stent để mở rộng động mạch bị hẹp
• Phẫu thuật bắc cầu động mạch vành để tạo đường dẫn máu mới chảy vòng qua đoạn động mạch bị tắc nghẽn

Tóm tắt bài viết

Huyết khối là khi cục máu đông hình thành trong mạch máu. Tình trạng này có thể trong bất kỳ động mạch hay tĩnh mạch nào. Huyết khối gây ra nhiều triệu chứng và biến chứng, tùy thuộc vào vị trí cục máu đông.

Hãy đi khám ngay khi gặp các triệu chứng của huyết khối, chẳng hạn như các chi bị tấy đỏ, nóng hoặc đau, nhất là khi có các yếu tố nguy cơ như vừa phẫu thuật mạch máu hoặc mắc các bệnh lý làm tăng đông máu. Điều trị kịp thời là điều rất quan trọng để ngăn ngừa các biến chứng nguy hiểm như đột quỵ và nhồi máu cơ tim.