Hạ cholesterol máu (cholesterol thấp): Nguyên nhân, triệu chứng và phương pháp điều trị

Hạ cholesterol máu ít phổ biến hơn nhiều so với tăng cholesterol máu cao, vì vậy nên đa số mọi người đều không biết tình trạng này là do nguyên nhân nào gây ra và có thể dẫn đến những biến chứng gì. Trong bài viết này, hãy cùng tìm hiểu về hạ cholesterol máu.

HDL và LDL

Lipoprotein là những phân tử vận chuyển cholesterol trong máu. Có hai loại lipoprotein chính là lipoprotein tỷ trọng thấp (low-density lipoprotein - LDL) và lipoprotein tỷ trọng cao (high-density lipoprotein - HDL).

LDL được gọi là “cholesterol xấu” bởi có quá nhiều LDL sẽ làm tăng nguy cơ mắc nhiều bệnh, gồm có xơ vữa động mạch, bệnh mạch vành, đột quỵ và nhồi máu cơ tim.

HDL được gọi là “cholesterol tốt” vì có chức năng loại bỏ cholesterol thừa khỏi máu và đưa về gan để xử lý. Nồng độ HDL trong máu cao có thể làm giảm nguy cơ mắc bệnh.

Hạ cholesterol máu là gì?

Để biết được mức cholesterol của bản thân, bạn cần làm xét nghiệm máu. Nồng độ cholesterol trong máu được đo bằng đơn vị miligam trên decilit (mg/d).

Vì cholesterol cao phổ biến hơn nhiều nên đa số bài viết về cholesterol và bệnh tim mạch đều chỉ nêu ra mức cholesterol bình thường và mức cao chứ rất ít khi định nghĩa thế nào là mức cholesterol thấp.

Theo Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh (CDC), mức LDL cholesterol tối ưu là khoảng 100 mg/dL. Mức cholesterol toàn phần tối ưu là khoảng 150 mg/dL.

Vậy cholesterol ở mức nào thì được coi là quá thấp?

Hạ cholesterol máu là khi cả cholesterol toàn phần và LDL cholesterol đều dưới bách phân vị thứ 5 của dân số nói chung, có nghĩa là chỉ số cholesterol thấp hơn 95% dân số. Bác sĩ sẽ xác định điều này dựa trên các yếu tố như tuổi tác và giới tính.

Một số nghiên cứu đã đánh giá tác động của mức LDL cholesterol dưới 25 mg/dL và 15 mg/dL, vì vậy đây cũng có thể được coi là một tiêu chuẩn xác định tình trạng hạ cholesterol máu.

Nguyên nhân gây hạ cholesterol máu

Có nhiều nguyên nhân gây ra tình trạng hạ cholesterol máu.

Bệnh di truyền

Hạ cholesterol máu có thể là do một số bệnh di truyền gây ra, chẳng hạn như:

• Hạ betalipoprotein máu có tính gia đình
• Thiếu hụt apolipoprotein B (abetalipoproteinemia), hay còn gọi là hội chứng Bassen-Kornzweig
• Bệnh giữ chylomicron, hay còn gọi là bệnh Anderson

Cường giáp

Tuyến giáp là một tuyến thuộc hệ nội tiết, có chức năng tạo ra các hormone giúp cơ thể sử dụng năng lượng và phân hủy chất béo, bao gồm cả cholesterol.

Cường giáp là khi tuyến giáp hoạt động quá mức, tạo ra nhiều hormone tuyến giáp hơn nhu cầu của cơ thể. Điều này có thể làm giảm nồng độ cholesterol trong máu xuống mức quá thấp và gây ra tình trạng hạ cholesterol máu.

Thiếu máu ác tính

Thiếu máu là tình trạng cơ thể không có đủ hồng cầu khỏe mạnh để vận chuyển oxy đến các mô và cơ quan. Thiếu máu ác tính là loại thiếu máu xảy ra do thiếu vitamin B12.

Một số nghiên cứu cho thấy thiếu máu có thể làm giảm nồng độ cholesterol trong máu.

Nhưng các nghiên cứu khác lại phát hiện ra rằng tình trạng thiếu vitamin B12 ở những người bị thiếu máu ác tính làm tăng cholesterol trong máu.

Cần có thêm nhiều nghiên cứu hơn để xác định mối liên hệ giữa bệnh thiếu máu ác tính và hạ cholesterol máu.

Nhiễm trùng máu

Nhiễm trùng máu là một tình trạng nguy hiểm xảy ra khi cơ thể phản ứng quá mức với nhiễm trùng. Tình trạng này thường là do các bệnh nhiễm trùng đường hô hấp như viêm phổi gây ra.

Nhiễm trùng máu cũng có thể dẫn đến hạ cholesterol máu. Trong một nghiên cứu vào năm 2019, những bệnh nhân bị nhiễm trùng máu do viêm phổi mắc phải đều có chỉ số HDL, LDL và các lipoprotein khác thấp hơn bình thường.

Bệnh gan

Phần lớn lượng cholesterol trong cơ thể được tạo ra bởi gan và gan đóng vai trò quan trọng trong việc điều hòa nồng độ cholesterol trong máu. Những người mắc bệnh gan mạn tính, như viêm gan, thường có mức cholesterol thấp. Theo một nghiên cứu vào năm 2020, bệnh gan càng nghiêm trọng thì mức cholesterol càng thấp.

Kém hấp thu

Kém hấp thu là khi ruột non không thể hấp thụ chất dinh dưỡng từ thức ăn, bao gồm cả chất béo. Điều này có nghĩa là cơ thể không thể hấp thụ được cholesterol trong thực phẩm.

Một số bệnh lý có thể gây ra tình trạng kém hấp thu là:

• Bệnh celiac (không dung nạp gluten)
• Bệnh Crohn
• Viêm loét đại tràng
• Viêm tụy mạn tính
• Bệnh xơ nang
• AIDS

Các yếu tố nguy cơ gây hạ cholesterol máu

Nếu có người thân trong gia đình bị hạ betalipoprotein máu có tính gia đình hoặc thiếu hụt apolipoprotein B, bạn sẽ có nguy cơ mắc các bệnh này cao hơn. Cả hai đều có thể dẫn đến hạ cholesterol máu.

Nếu bị tăng cholesterol máu, bạn có thể phải dùng các loại thuốc làm giảm cholesterol như statin hoặc thuốc ức chế PCSK9. Theo một số nghiên cứu, thuốc ức chế PCSK9 đôi khi làm giảm cholesterol trong máu xuống mức quá thấp và dẫn đến tình trạng hạ cholesterol máu. Tuy nhiên, điều này cần được nghiên cứu thêm.

Nếu được bác sĩ kê thuốc ức chế PCSK9 để điều trị cholesterol cao, bạn cần dùng thuốc đều đặn và xét nghiệm máu định kỳ để theo dõi mức cholesterol.

Triệu chứng của hạ cholesterol máu

Tăng cholesterol máu thường không có triệu chứng cho đến khi xảy ra các biến chứng nghiêm trọng như nhồi máu cơ tim.

Tương tự, hạ cholesterol máu cũng thường không có triệu chứng rõ ràng. Cách duy nhất để biết bản thân có bị hạ cholesterol máu hay không là làm xét nghiệm máu.

Biến chứng của hạ cholesterol máu

Hiện chưa có đủ bằng chứng để liên kết hạ cholesterol máu với bất kỳ biến chứng cụ thể nào. Mặc dù cần nghiên cứu thêm nhưng hạ cholesterol máu được cho là có mối liên hệ với một số vấn đề khác như:

• Trầm cảm
• Ý định tự tử
• Hành vi hung hăng
• Nhiễm trùng
• Gãy xương

Cholesterol thấp có phải là dấu hiệu của bệnh ung thư không?

Nghiên cứu cho thấy mức LDL cholesterol thấp (từ 40 đến 50 mg/dL) không làm tăng nguy cơ ung thư.

Nhưng một nghiên cứu vào năm 2020 cho thấy mức HDL cholesterol thấp có liên quan đến sự gia tăng nguy cơ mắc một số loại ung thư, gồm:

• Bệnh đa u tủy
• Tân sinh tăng sinh tủy
• U lympho không Hodgkin
• Ung thư vú
• Ung thư phổi

Theo CDC, mức HDL cholesterol lý tưởng là khoảng 40 mg/dL đối với nam giới và 50 mg/dL đối với nữ giới.

Phương pháp chẩn đoán hạ cholesterol máu

Để biết mức cholesterol, bạn cần làm xét nghiệm mỡ máu hay xét nghiệm lipid máu.

Bạn cần nhịn ăn 9 – 12 tiếng trước khi lấy máu. Mẫu máu sau khi lấy sẽ được chuyển đến phòng xét nghiệm để phân tích. Kết quả xét nghiệm thường gồm có 4 chỉ số:

• LDL cholesterol
• HDL cholesterol
• Triglyceride (một loại chất béo khác trong máu)
• Cholesterol toàn phần (HDL + LDL + 20% triglyceride)

Dựa trên kết quả xét nghiệm, bác sĩ có thể chẩn đoán tình trạng hạ cholesterol máu.

Phương pháp điều trị hạ cholesterol máu

Khi bị hạ cholesterol máu, việc điều trị sẽ không đơn giản chỉ là ăn nhiều thực phẩm giàu cholesterol, trừ khi nguyên nhân là do suy dinh dưỡng.

Tình trạng hạ cholesterol máu đa phần là do:

• di truyền
• vấn đề về chuyển hóa
• thuốc điều trị tăng cholesterol máu

Bạn có thể cần phải:

• dùng thuốc làm tăng cholesterol
• đổi thuốc hoặc điều chỉnh liều dùng thuốc trị tăng cholesterol máu

Bác sĩ sẽ đưa ra phương pháp điều trị dựa trên tình trạng cụ thể.

Nếu hạ cholesterol máu là do một bệnh lý gây ra, điều trị bệnh lý đó sẽ giúp cải thiện mức cholesterol.

Phòng ngừa hạ cholesterol máu

Mức cholesterol bất thường, cả quá cao và quá thấp, đều đa phần không có triệu chứng. Xét nghiệm cholesterol định kỳ là điều cần thiết để phát hiện sớm vấn đề, từ đó có biện pháp điều trị nhằm tránh xảy ra biến chứng.

Để duy trì mức cholesterol khỏe mạnh và bảo vệ sức khỏe tim mạch, bạn nên:

• duy trì chế độ ăn uống lành mạnh
• tập thể dục đều đặn
• không hút thuốc
• hạn chế rượu bia
• ngủ đủ giấc

Tóm tắt bài viết

Hạ cholesterol máu là tình trạng LDL và cholesterol toàn phần ở mức quá thấp.

Giống như tăng cholesterol máu, hạ cholesterol máu cũng có tác động tiêu cực đến sức khỏe nhưng cần nghiên cứu thêm để làm rõ. Định nghĩa thế nào là mức cholesterol quá thấp cũng là chủ đề đang được tranh luận.

Mức cholesterol nằm ngoài phạm vi bình thường, dù quá thấp hay quá cao, đều đa phần không có triệu chứng rõ ràng.

Xét nghiệm mỡ máu định kỳ là cách duy nhất để theo dõi mức cholesterol và phát hiện sớm tình trạng tăng hay hạ cholesterol máu. Việc điều trị hạ cholesterol máu phụ thuộc vào nguyên nhân gây ra vấn đề.