Đứt gân Achilles: Nguyên nhân, dấu hiệu và cách điều trị

Gân Achilles (A-sin) là một dải gân chắc nối cơ bắp chân với xương gót chân. Nếu bị kéo căng quá mức, gân Achilles có thể bị rách (đứt) hoàn toàn hoặc một phần.

Đứt gân Achilles thường có dấu hiệu là tiếng nổ “bốp” ở gót chân tại thời điểm xảy ra chấn thương, theo sau là cơn đau buốt ngay lập tức và không thể cử động chân như bình thường. Người bị đứt gân Achilles thường phải phẫu thuật để sửa lại gân Achilles nhưng cũng có nhiều trường hợp gân tự liền sau khi đứt mà không cần phẫu thuật, chỉ cần thực hiện một số biện pháp giảm sưng và đau trong thời gian chờ hồi phục.

Dấu hiệu đứt gân Achilles

Các dấu hiệu thường gặp khi bị đứt gân Achilles gồm có:

• Cảm giác như bị đá mạnh vào bắp chân
• Đau, có thể đau dữ dội và sưng gần gót chân
• Không thể di chuyển bàn chân
• Không thể đứng nhón chân
• Có tiếng nổ “bốp”ở gót chân khi chấn thương xảy ra

Khi nào cần đi khám?

Đến ngay cơ sở y tế nếu nghe thấy tiếng nổ “bốp” ở gót chân, đặc biệt là nếu sau đó không thể đi lại bình thường.

Nguyên nhân gây đứt gân Achilles

Gân Achilles giúp chúng ta có thể hướng bàn chân xuống, kiễng chân và nhấc chân về phía trước khi bước đi. Gân Achilles tham gia vào gần như mọi chuyển động khi đi lại và di chuyển bàn chân.

Gân Achilles thường bị đứt ở vị trí cách điểm bám vào xương gót chân khoảng 6 cm. Đây là vị trí dễ bị đứt do có sự lưu thông máu kém. Điều này cũng làm giảm khả năng liền lại của gân Achilles.

Đứt gân Achilles thường xảy ra do gân Achilles đột ngột bị kéo căng. Các nguyên nhân phổ biến gồm có:

• Tăng cường độ chơi thể thao, đặc biệt là các môn thể thao cần phải nhảy lên cao
• Ngã sau khi nhảy xuống từ trên cao
• Bước hụt vào hố sâu

Các yếu tố nguy cơ gây đứt gân Achilles

Các yếu tố có thể làm tăng nguy cơ đứt gân Achilles gồm có:

• Tuổi tác: Đứt gân Achilles thường chủ yếu xảy ra ở người trong độ tuổi 30 đến 40.
• Giới tính: Nam giới có nguy cơ đứt gân Achilles cao gấp 5 lần so với phụ nữ.
• Chơi thể thao: Chấn thương gân Achilles dễ xảy ra hơn trong các môn thể thao cần chạy, nhảy, bắt đầu chuyển động và dừng đột ngột, chẳng hạn như bóng đá, bóng rổ và tennis.
• Tiêm steroid: Tiêm steroid vào khớp mắt cá chân là một cách để giảm đau và viêm. Tuy nhiên, steroid có thể làm suy yếu các gân lân cận và làm tăng nguy cơ đứt gân Achilles.
• Một số loại thuốc kháng sinh: Việc dùng các thuốc kháng sinh nhóm fluoroquinolon, chẳng hạn như ciprofloxacin hoặc levofloxacin có thể làm tăng nguy cơ đứt gân Achilles.
• Béo phì: Khối lượng cơ thể lớn gây áp lực lớn hơn lên gân Achilles.

Phòng ngừa đứt gân Achilles

Các biện pháp giảm thiểu nguy cơ xảy ra các vấn đề về gân Achilles:

• Tập các bài tập giãn và tăng cường cơ bắp chân: Tập các động tác giãn cơ bắp chân cho đến khi cảm nhận rõ cơ được kéo căng nhưng không đau. Không chuyển động trong khi kéo giãn cơ để tránh bị chấn thương. Các bài tập tăng cường sức mạnh cơ bắp chân sẽ giúp cơ và gân hấp thụ nhiều lực hơn và ngăn ngừa chấn thương.
• Tập luyện chéo: Đan xen các môn thể thao có tác động mạnh đến khớp như chạy với các môn thể thao có tác động thấp hơn, chẳng hạn như đi bộ, đạp xe và bơi lội. Tránh các hoạt động gây áp lực quá mức lên gân Achilles, chẳng hạn như chạy bộ lên dốc.
• Lựa chọn địa điểm chạy bộ phù hợp: Tránh hoặc hạn chế chạy bộ ở những nơi có bề mặt cứng, gồ ghề hoặc trơn trượt. Mặc đủ ấm khi tập luyện trong thời tiết lạnh và đi giày thể thao vừa chân có miếng đệm lót ở gót chân.
• Tăng cường độ tập luyện từ từ: Chấn thương gân Achilles thường xảy ra sau khi đột ngột tăng cường độ tập luyện. Chỉ nên tăng cường độ, thời lượng và tần suất luyện tập tối đa 10% mỗi tuần.

Phương pháp chẩn đoán đứt gân Achilles

Trong quá trình khám lâm sàng, bác sĩ sẽ kiểm tra cẳng chân xem có bị đau và sưng hay không. Nếu gân Achilles đã bị đứt hoàn toàn, bác sĩ sẽ sờ thấy khoảng trống trong gân.

Bác sĩ có thể yêu cầu người bệnh quỳ trên ghế hoặc nằm sấp và duỗi chân ra ngoài mép bàn khám, sau đó bóp cơ bắp chân để xem bàn chân có tự gập lại hay không. Nếu bàn chân không tự gập lại thì rất có thể đã bị đứt gân Achilles.

Để đánh giá mức độ chấn thương gân Achilles (đứt hoàn toàn hay chỉ một phần), bác sĩ sẽ yêu cầu siêu âm hoặc chụp cộng hưởng từ (MRI). Những phương pháp chẩn đoán không xâm lấn này tạo ra hình ảnh của các mô trong cơ thể.

Điều trị đứt gân Achilles

Việc điều trị đứt gân Achilles phụ thuộc vào độ tuổi, mức độ hoạt động và mức độ nghiêm trọng của chấn thương. Nhìn chung, những người trẻ tuổi và thường xuyên vận động, đặc biệt là các vận động viên, nên phẫu thuật để nối lại gân Achilles bị đứt hoàn toàn còn những người lớn tuổi có thể lựa chọn các phương pháp điều trị không phẫu thuật.

Tuy nhiên, các nghiên cứu gần đây đã cho thấy rẳng cả phẫu thuật và các phương pháp điều trị không phẫu thuật đều cho hiệu quả tương đương nhau.

Các phương pháp điều trị không phẫu thuật

Các phương pháp này gồm có:

• Sử dụng nạng chống khi đi lại để gân Achilles được nghỉ ngơi cho đến khi phục hồi
• Chườm đá
• Dùng thuốc giảm đau không kê đơn
• Giữ bất động mắt cá chân trong vòng vài tuần, thường là bằng cách đeo nẹp hoặc bó bột với bàn chân ở tư thế hướng xuống

Các phương pháp điều trị bảo tồn giúp tránh được những rủi ro có thể xảy ra khi phẫu thuật, chẳng hạn như nhiễm trùng.

Tuy nhiên, việc điều trị bằng các phương pháp không phẫu thuật có thể làm tăng nguy cơ tái phát chấn thương và quá trình hồi phục mất nhiều thời gian hơn.

Phẫu thuật

Trong ca phẫu thuật, bác sĩ rạch một đường ở phía sau cẳng chân và khâu nối hai đầu gân bị đứt lại với nhau. Tùy thuộc vào tình trạng chấn thương mà có thể sẽ cần gia cố gân Achilles bằng các gân khác.

Các rủi ro có thể xảy ra sau phẫu thuật gồm có nhiễm trùng và tổn thương thần kinh. Khi sử dụng các kỹ thuật xâm lấn tối thiểu như nội soi, nguy cơ nhiễm trùng sẽ thấp hơn so với mổ mở.

Phục hồi chức năng

Sau khi điều trị, người bệnh sẽ phải thực hiện các bài tập vật lý trị liệu để tăng cường sức mạnh của cơ bắp chân và gân Achilles. Hầu hết mọi người đều có thể hoạt động bình thường trở lại trong vòng 4 đến 6 tháng. Điều quan trọng là phải tiếp tục tập các bài tập cải thiện sức bền và sự ổn định vì một số vấn đề liên quan đến đứt gân Achilles có thể kéo dài đến một năm.

Một số dạng phục hồi chức năng còn giúp cải thiện khả năng phối hợp của các bộ phận cơ thể và cách di chuyển. Mục đích là khôi phục lại khả năng vận động một cách tối đa, cả trong tập luyện thể thao và trong sinh hoạt thường ngày.

Mặc dù cần nghiên cứu thêm nhưng một nghiên cứu đã kết luận rằng các dạng phục hồi chức năng này giúp làm tăng hiệu quả của các phương pháp điều trị không phẫu thuật, thậm chí kết quả có được còn tương đương với phương pháp phẫu thuật.