Viêm gân Achilles: Nguyên nhân và cách điều trị

Viêm gân Achilles thường chủ yếu xảy ra ở những vận động viên chạy đột ngột tăng cường độ hoặc thời gian chạy. Dạng chấn thương này cũng xảy ra phổ biến ở những người trung niên ít vận động và thi thoảng chơi các môn thể thao như tennis.

Hầu hết các trường hợp viêm gân Achilles đều có thể điều trị bằng các biện pháp chăm sóc tương đối đơn giản tại nhà. Những người từng bị viêm gân Achilles cần chú ý cẩn thận khi hoạt động thể chất để tránh vấn đề tái phát. Trong những trường hợp nghiêm trọng, viêm gân Achilles có thể dẫn đến rách (đứt) gân và có thể phải phẫu thuật.

Dấu hiệu viêm gân Achilles

Viêm gân Achilles thường có dấu hiệu ban đầu là cơn đau nhẹ ở sau cẳng chân hoặc phía trên gót chân sau khi chạy hoặc các môn thể thao khác. Các cơn đau dữ dội sẽ xảy ra khi chạy đường dài, chạy nhanh hoặc leo cầu thang.

Viêm gân Achilles còn có thể gây đau và cứng khớp, đặc biệt là vào buổi sáng. Tình trạng này thường cải thiện khi vận động nhẹ.

Khi nào cần đi khám?

Nếu bị đau dai dẳng quanh gân Achilles thì nên đi khám. Đến bệnh viện ngay lập tức nếu đau đớn dữ dội và không thể cử động chân. Đó có thể là dấu hiệu cho thấy gân Achilles đã bị rách (đứt).

Nguyên nhân gây viêm gân Achilles

Viêm gân Achilles xảy ra do gân Achilles phải chịu áp lực quá lớn hoặc lặp đi lặp lại. Gân Achilles được sử dụng khi đi bộ, chạy, nhảy hoặc chống đẩy.

Cấu trúc của gân Achilles suy yếu theo thời gian và đó là lý do tại sao khi về già, gân Achilles dễ bị chấn thương hơn, đặc biệt là ở những người chỉ thi thoảng mới chơi thể thao và những người đột ngột tăng cường độ tập luyện.

Những ai có nguy cơ viêm gân Achilles?

Một số yếu tố có thể làm tăng nguy cơ viêm gân Achilles gồm có:

• Giới tính: Viêm gân Achilles xảy ra phổ biến nhất ở nam giới.
• Tuổi tác: Viêm gân Achilles dễ xảy ra hơn khi có tuổi.
• Hình dạng bàn chân bất thường: Bàn chân bẹt có thể làm gia tăng áp lực lên gân Achilles khi vận động. Béo phì và căng cơ bắp chân cũng có thể làm tăng nguy cơ viêm gân Achilles.
• Điều kiện tập luyện: Đi giày quá cũ khi chơi thể thao có thể làm tăng nguy cơ viêm gân Achilles. Vấn đề này cũng dễ xảy ra hơn khi tập luyện trong điều kiện thời tiết lạnh và khi chạy bộ trên địa hình gập ghềnh.
• Tình trạng sức khỏe: Những người bị bệnh vảy nến hoặc cao huyết áp có nguy cơ bị viêm gân Achilles cao hơn.
• Thuốc men: Việc dùng thuốc kháng sinh nhóm fluoroquinolon có thể làm tăng nguy cơ viêm gân Achilles.

Biến chứng của viêm gân Achilles

Viêm gân Achilles có thể gây suy yếu gân Achilles và khiến gân này dễ bị rách (đứt). Rách hay đứt gân Achilles là một chấn thương gây đau đớn và thường phải phẫu thuật điều trị.

Phòng ngừa viêm gân Achilles

Mặc dù không thể ngăn ngừa hoàn toàn viêm gân Achilles nhưng có thể thực hiện các biện pháp sau đây để giảm thiểu nguy cơ:

• Tăng dần cường độ vận động: Nếu mới bắt đầu tập thể dục thì hãy bắt đầu từ các bài tập cường độ thấp và tập trong thời gian ngắn. Sau đó mới tăng dần thời lượng và cường độ tập luyện.
• Không tập quá sức: Tránh các bộ môn gây áp lực quá mức lên gân Achilles, chẳng hạn như chạy lên dốc. Nếu cần hoạt động gắng sức, hãy khởi động trước bằng các bài tập nhẹ nhàng để giảm nguy cơ chấn thương. Nếu cảm thấy đau trong khi tập luyện thì hãy dừng lại và nghỉ ngơi.
• Chọn giày phù hợp: Giày tập thể dục phải có phần gót êm ái, đàn hồi để giảm lực tác động lên gót chân và có phần hỗ trợ vòm bàn chân chắc chắn để giảm áp lực lên gân Achilles. Không đi giày quá cũ. Nếu giày vẫn còn tốt nhưng không có phần hỗ trợ bàn chân thì hãy thử sử dụng miếng lót giày thể thao.
• Giãn cơ: Dành thời gian tập các động tác kéo giãn cơ bắp chân và gân Achilles vào buổi sáng, trước khi tập và sau khi tập thể thao để duy trì sự dẻo dai. Đây là điều đặc biệt quan trọng để tránh tái phát viêm gân Achilles.
• Tăng cường cơ bắp chân: Cơ bắp chân khỏe giúp bắp chân và gân Achilles có thể xử lý tốt hơn những áp lực gặp phải trong quá trình vận động.
• Tập luyện chéo (cross-train): Đan xen các hoạt động gây tác động mạnh đến các khớp như chạy bộ và nhảy với các hoạt động có tác động nhẹ hơn, chẳng hạn như đạp xe và bơi lội.

Phương pháp chẩn đoán viêm gân Achilles

Trong quá trình khám lâm sàng, bác sĩ sẽ ấn nhẹ quanh gót chân và đằng sau cẳng chân để xác định vị trí đau và sưng, sau đó đánh giá tính linh hoạt, vị trí của gân cơ, phạm vi chuyển động cũng như phản xạ của bàn chân và mắt cá chân.

Các phương pháp chẩn đoán hình ảnh

Các phương pháp chẩn đoán hình ảnh để đánh giá tình trạng của gân Achilles gồm có:

• Chụp X-quang: Mặc dù ảnh X-quang không cho thấy tình trạng của các cấu trúc mô mềm như gân nhưng sẽ giúp loại trừ các vấn đề khác cũng gây ra triệu chứng tương tự như viêm gân Achilles.
• Siêu âm: Sử dụng đầu dò phát ra sóng âm thanh để thu hình ảnh của các cấu trúc mô mềm như gân. Siêu âm còn cho thấy hình ảnh của gân Achilles theo thời gian thực (đang chuyển động) và siêu âm Doppler màu giúp đánh giá lưu lượng máu xung quanh gân.
• Chụp cộng hưởng từ (MRI): Sử dụng sóng vô tuyến và nam châm rất mạnh để tạo ra hình ảnh chi tiết của gân Achilles.

Điều trị viêm gân Achilles

Viêm gân Achilles nhẹ đến vừa thường tự khỏi mà không cần điều trị, chỉ cần thực hiện một số biện pháp chăm sóc để giảm đau và thúc đẩy quá trình hồi phục. Nhưng nếu bị đau đớn dữ dội hoặc kéo dài dai dẳng thì sẽ cần đến các phương pháp điều trị như phẫu thuật.

Các biện pháp tự chăm sóc

Các biện pháp tự chăm sóc để làm giảm các triệu chứng viêm gân Achilles và đẩy nhanh tốc độ hồi phục:

• Nghỉ ngơi: Không tập thể dục trong vài ngày hoặc chuyển sang các môn thể thao nhẹ nhàng, không làm căng gân Achilles, chẳng hạn như bơi lội. Nếu bị viêm gân Achilles nghiêm trọng, người bệnh có thể phải mang nẹp và sử dụng nạng.
• Chườm đá: Để giảm đau và sưng, hãy chườm một túi nước đá lên gót chân trong khoảng 15 phút sau khi tập thể dục hoặc khi cảm thấy đau.
• Quấn băng thun: Điều này giúp giảm sưng và giảm chuyển động của gân Achilles.
• Kê cao chân: Kê bên chân bị viêm gân lên cao hơn so với tim khi nằm, đặc biệt là khi ngủ vào ban đêm để giảm sưng phù.

Dùng thuốc giảm đau

Thường chỉ cần dùng thuốc giảm đau không kê đơn như ibuprofen hoặc naproxen là đủ để kiểm soát cơn đau do viêm gân Achilles nhưng nếu các loại thuốc này không đủ thì sẽ phải chuyển sang các loại thuốc mạnh hơn để giảm viêm và giảm đau.

Vật lý trị liệu

Tùy vào tình trạng cụ thể mà chuyên gia vật lý trị liệu sẽ đề nghị các lựa chọn điều trị như:

• Bài tập: Người bệnh sẽ được hướng dẫn các bài tập kéo giãn cơ và tăng cường cơ để thúc đẩy quá trình chữa lành và cải thiện sức mạnh của gân Achilles cũng như là các cấu trúc hỗ trợ xung quanh. Đôi khi cần sử dụng một hình thức tập luyện đặc biệt có tên là eccentric, trong đó người tập nâng tạ lên và sau đó thả tạ xuống một cách chậm rãi. Phương pháp này đã được chứng minh là đặc biệt hữu ích trong việc khắc phục các vấn đề kéo dài dai dẳng liên quan đến gân Achilles.
• Sử dụng thiết bị chỉnh hình: Miếng lót giày nâng gót chân có thể giúp giảm lực tác động trên gân Achilles và giúp gân này không bị căng quá mức khi vận động.

Phẫu thuật

Nếu đã thử các phương pháp điều trị bảo tồn trong vài tháng mà tình trạng vẫn không tiến triển hoặc nếu gân Achilles bị rách thì sẽ phải tiến hành phẫu thuật để sửa lại gân Achilles.