Tăng lipid máu có gây ra triệu chứng không?

Tăng lipid máu (hyperlipidemia) là tình trạng có quá nhiều lipid (chất béo) trong máu. Theo thời gian, các chất béo này có thể tích tụ, gây tắc nghẽn động mạch và dẫn đến nhiều biến chứng sức khỏe nghiêm trọng. Khoảng 50% người trưởng thành tại Hoa Kỳ mắc phải tình trạng này.

Ở giai đoạn đầu, tăng lipid máu thường không gây ra triệu chứng nào rõ ràng. Đa số người bệnh chỉ phát hiện khi làm xét nghiệm máu tại cơ sở y tế.

Tuy nhiên, trong một số trường hợp hiếm gặp, chẳng hạn do nguyên nhân di truyền, có thể xuất hiện một số biểu hiện nhẹ. Dù vậy, xét nghiệm máu vẫn là cách duy nhất để chẩn đoán tăng lipid máu. Bạn nên trao đổi với bác sĩ về nguy cơ của bản thân và yêu cầu kiểm tra nếu cảm thấy lo ngại.

Các triệu chứng có thể gặp của tăng lipid máu

Phần lớn người mắc tăng lipid máu không có triệu chứng.

Nếu có biểu hiện, thường là do người bệnh mắc rối loạn lipid máu di truyền, hoặc đã có biến chứng liên quan như bệnh tim mạch – vốn có triệu chứng riêng.

Triệu chứng của tăng lipid máu hỗn hợp có tính gia đình (FCHL) bao gồm:

• Các mảng mỡ màu vàng, sáp nổi lên da quanh khớp hoặc quanh mắt, gọi là u vàng (xanthoma)
• Vòng trắng đục quanh mống mắt, gọi là cung giác mạc (corneal arcus)

Triệu chứng xảy ra do biến chứng của tăng lipid máu có thể bao gồm:

• Huyết áp cao
• Chóng mặt
• Đau tức ngực
• Khó thở
• Tê hoặc ngứa ran ở tay chân
• Vết thương lâu lành

Khi nào cần đi khám bác sĩ?

Xét nghiệm cholesterol thường được thực hiện định kỳ trong các lần kiểm tra sức khỏe tổng quát. Tần suất xét nghiệm phụ thuộc vào tiền sử gia đình có người mắc cholesterol cao, bệnh tim mạch hay đột quỵ hay không.

Hiệp hội Tim mạch Hoa Kỳ (AHA) khuyến cáo người trưởng thành có nguy cơ mắc bệnh tim mạch thấp nên xét nghiệm cholesterol ít nhất mỗi 4–6 năm một lần. Sau tuổi 40, bạn nên trao đổi với bác sĩ để đánh giá nguy cơ của bản thân và lên lịch kiểm tra phù hợp.

Nếu thấy có các mảng vàng dưới da hoặc vòng trắng quanh mắt, bạn nên đi khám càng sớm càng tốt. Ngoài ra, nếu có triệu chứng nghi ngờ là do biến chứng của tăng lipid máu, bạn cũng nên được kiểm tra y tế sớm.

Tăng lipid máu được chẩn đoán như thế nào?

Tăng lipid máu được chẩn đoán thông qua khám lâm sàng và xét nghiệm máu gọi là lipid panel. Trong khi thăm khám, bác sĩ sẽ hỏi về tiền sử sức khỏe cá nhân và gia đình, đặc biệt là khi trong nhà có người từng bị tăng lipid máu.

Lipid panel sẽ đo các chỉ số sau:

• Cholesterol toàn phần
• LDL cholesterol – cholesterol “xấu”
• HDL cholesterol – cholesterol “tốt”
• Triglyceride – chất béo được dự trữ trong cơ thể

Dựa vào kết quả xét nghiệm, bác sĩ sẽ xác định được bạn có bị tăng lipid máu hay có nguy cơ mắc phải tình trạng này hay không.

Các dạng tăng lipid máu

Tăng lipid máu được phân loại dựa trên loại chất béo tăng cao trong máu, bao gồm:

• Tăng cholesterol máu (hypercholesterolemia): tăng LDL
• Tăng triglyceride máu (hypertriglyceridemia): tăng triglyceride
• Tăng lipid máu hỗn hợp hoặc FCHL: tình trạng di truyền, tăng cả LDL và triglyceride

Theo Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Hoa Kỳ (CDC), mức lipid máu tối ưu là:

Biến chứng của tăng lipid máu

Khi cholesterol tích tụ trong thành động mạch, dòng máu lưu thông trong cơ thể sẽ bị cản trở. Tình trạng này có thể dẫn đến nhiều biến chứng nghiêm trọng, bao gồm:

• Đau tức ngực: Xảy ra khi các động mạch bị tắc nghẽn, làm giảm lượng máu đến tim, gây ra cơn đau thắt ngực.
• Bệnh động mạch vành (CAD): Là một dạng bệnh tim phổ biến có thể dẫn đến nhồi máu cơ tim. Bệnh xảy ra khi các động mạch vành – những mạch máu nuôi tim – bị tổn thương do mảng bám tích tụ.
• Nhồi máu cơ tim: Tăng lipid máu có thể gây ra cơn đau tim, thường là do CAD hoặc do mảng bám làm tắc nghẽn hoàn toàn dòng máu đến tim.
• Bệnh động mạch ngoại biên (PAD): Các động mạch ngoại biên cung cấp máu đến tay và chân. Khi mảng bám cản trở lưu thông máu tại đây, người bệnh có thể gặp các triệu chứng như tê, sưng, ngứa ran và đau.
• Hình thành cục máu đông: Mảng bám trong mạch máu có thể bị vỡ, làm xuất hiện cục máu đông.
• Đột quỵ: Cục máu đông có thể di chuyển và làm tắc dòng máu lên não, gây ra đột quỵ.

Điều trị và kiểm soát tăng lipid máu như thế nào?

Để điều trị tăng lipid máu, bác sĩ thường khuyến nghị thay đổi lối sống trước tiên. Với một số người, chỉ cần thay đổi lối sống là đủ hiệu quả để kiểm soát lâu dài tình trạng này, giảm mức cholesterol và phòng ngừa các biến chứng.

Các thay đổi lối sống nên áp dụng bao gồm:

• Bỏ thuốc lá nếu bạn đang hút.
• Hạn chế uống rượu.
• Tập thể dục đều đặn.
• Ăn theo chế độ ăn tốt cho tim mạch.
• Duy trì cân nặng hợp lý.
• Kiểm soát căng thẳng.
• Ngủ đủ giấc mỗi ngày.

Một số người cần kết hợp dùng thuốc và thay đổi lối sống để kiểm soát tình trạng này. Statin là nhóm thuốc thường được kê đơn nhất để điều trị tăng lipid máu.

Bạn nên trao đổi với bác sĩ để xây dựng một kế hoạch điều trị phù hợp nhất với bản thân.

Kết luận

Phần lớn người mắc tăng lipid máu không có triệu chứng rõ ràng, tình trạng này thường chỉ được phát hiện qua xét nghiệm máu định kỳ. Tuy nhiên, vẫn có một số trường hợp ngoại lệ.

Người mắc tăng lipid máu hỗn hợp có tính gia đình (FCHL) có thể xuất hiện các triệu chứng như nổi cục mỡ vàng dưới da hoặc xuất hiện vòng trắng quanh mắt. Ngoài ra, khi tăng lipid máu gây ra biến chứng, người bệnh có thể có các triệu chứng tương ứng với từng biến chứng.

Nhiều biến chứng của tăng lipid máu có thể nguy hiểm đến tính mạng. Vì vậy, bạn cần kiểm tra mức lipid máu và đánh giá nguy cơ của bản thân dưới sự hỗ trợ của bác sĩ.