Non-HDL cholesterol là gì?

Kết quả xét nghiệm cholesterol máu gồm có các chỉ số là cholesterol toàn phần (total cholesterol), HDL cholesterol và LDL cholesterol. Ngoài ra còn có non-HDL cholesterol (non-HDL-C).

Vậy non-HDL cholesterol là gì, có gì khác so với các chỉ số cholesterol khác và mức non-HDL cholesterol bình thường là bao nhiêu?

Nếu từng đọc các bài viết về sức khỏe tim mạch, chắc hẳn bạn đã biết cholesterol không hoàn toàn có hại. Cơ thể cần một lượng cholesterol nhất định để hoạt động bình thường. Tuy nhiên, quá nhiều cholesterol, nhất là cholesterol xấu, sẽ gây ra vấn đề.

Non-HDL cholesterol, hay non-HDL-C, là chỉ số cho biết nồng độ cholesterol xấu trong máu. Chỉ số này còn giúp đánh giá nguy cơ mắc bệnh tim mạch.

Các chỉ số cholesterol

Để biết được mức cholesterol, bạn cần làm xét nghiệm lipid máu hay xét nghiệm mỡ máu. Xét nghiệm này đo nồng độ cholesterol và những loại lipid (chất béo) khác trong máu, bao gồm cả triglyceride.

Kết quả xét nghiệm sẽ cho biết nồng độ lipoprotein mật độ cao (high-density lipoprotein - HDL) và lipoprotein mật độ thấp (low-density lipoprotein - LDL). HDL được gọi là “cholesterol tốt” trong khi LDL được gọi là “cholesterol xấu”.

Non-HDL cholesterol được xác định bằng cách lấy trị số cholesterol toàn phần trừ HDL cholesterol. Như vậy, non-HDL cholesterol bao gồm LDL cholesterol, triglyceride, lipoprotein mật độ rất thấp (very low-density lipoprotein – VLDL) và lipoprotein mật độ trung bình (intermediate-density lipoprotein – IDL). Cả VLDL và IDL đều được chuyển hóa thành LDL.

Dựa trên kết quả xét nghiệm, bác sĩ sẽ đánh giá được nguy cơ mắc bệnh tim mạch của người bệnh. Nguy cơ mắc bệnh tim mạch sẽ tăng cao khi mức cholesterol toàn phần cao hoặc mắc một trong các bệnh lý dưới đây:

• Tăng huyết áp
• Béo phì
• Bệnh tiểu đường hoặc tiền tiểu đường
• Stress mạn tính

Ngoài ra, nếu người bệnh hút thuốc lá, ăn uống không lành mạn hoặc ít vận động, bác sĩ cũng sẽ yêu cầu làm xét nghiệm để xác định chỉ số non-HDL cholesterol.

Ngoài xét nghiệm lipid máu có thể cần thực hiện thêm các kỹ thuật chẩn đoán khác để đánh giá sức khỏe tim mạch, ví dụ như:

• Điện tâm đồ (ECG) để đánh giá nhịp tim
• Nghiệm pháp gắng sức (stress test) để đánh giá hoạt động của tim khi vận động
• Siêu âm tim để kiểm tra cấu trúc và hoạt động của tim
• Thông tim để xem có bị tắc nghẽn động mạch hay không

Tất cả các xét nghiệm này cung cấp cho bác sĩ thông tin cần thiết để đưa ra phương án giúp cải thiện và hỗ trợ sức khỏe tim mạch.

Sự khác biệt giữa non-HDL cholesterol và các chỉ số cholesterol khác

Nhiều người nghĩ rằng để phòng ngừa bệnh tim mạch thì cần phải giảm mức cholesterol toàn phần nhưng thực tế phức tạp hơn thế.

Cholesterol toàn phần được chia thành:

• lipoprotein mật độ cao (HDL)
• lipoprotein mật độ thấp (LDL)
• triglyceride
• non-HDL cholesterol

HDL cholesterol

HDL được gọi là “cholesterol tốt” vì HDL vận chuyển non-HDL cholesterol từ máu đến gan. Sau đó, gan sẽ đào thải non-HDL cholesterol ra khỏi cơ thể. Điều này giúp ngăn ngừa hình thành mảng xơ vữa trong động mạch.

Mức HDL cao tự nhiên có lợi cho sức khỏe. Một số loại thuốc, như niacin, có thể làm tăng HDL. Nhưng một nghiên cứu vào năm 2017 cho thấy việc dùng niacin để tăng HDL không hiệu quả trong việc phòng ngừa nhồi máu cơ tim.

LDL cholesterol

LDL được gọi là “cholesterol xấu” bởi nồng độ LDL trong máu quá cao sẽ gây hình thành mảng xơ vữa làm hẹp tắc động mạch và cản trở lưu thông máu. Điều này có thể dẫn đến nhồi máu cơ tim hoặc đột quỵ. Do đó, cần giữ nồng độ LDL cholesterol trong máu ở mức thấp nhất có thể.

Triglyceride

Triglyceride là một loại chất béo khác có trong máu. Calo từ thực phẩm sẽ được cơ thể chuyển hóa thành năng lượng cho các hoạt động hàng ngày. Khi nạp vào lượng calo lớn hơn nhu cầu của cơ thể, lượng calo thừa sẽ được chuyển thành triglyceride và lưu trữ trong tế bào mỡ để dùng sau. Lượng calo thừa càng lớn thì mức triglyceride càng cao.

Nồng độ triglyceride cao trong máu làm tăng nguy cơ mắc bệnh tim mạch. Nhưng một số bệnh lý như tiểu đường và béo phì cũng thường đi kèm với tình trạng triglyceride cao. Chưa rõ sự gia tăng nguy cơ mắc bệnh tim mạch là do mức triglyceride cao hay do những bệnh lý này.

Giống như LDL, cần giữ nồng độ triglyceride trong máu ở mức thấp.

Triglyceride có liên quan đến lipoprotein mật độ rất thấp (VLDL), một loại lipoprotein được tạo ra trong gan. VLDL không có trong kết quả xét nghiệm lipid máu vì không có cách nào để đo chính xác nồng độ VLDL trong máu. VLDL thường được ước tính theo tỷ lệ% trị số triglyceride. Điều này rất quan trọng vì VLDL vận chuyển triglyceride. Nghiên cứu đã chỉ ra rằng theo thời gian, VLDL có thể chuyển thành LDL.

Non-HDL cholesterol

Non-HDL cholesterol có nghĩa là cholesterol không phải HDL. Chỉ số này được tính bằng cách lấy trị số cholesterol toàn phần trừ đi HDL cholesterol. Nói cách khác, non-HDL cholesterol cho biết lượng cholesterol xấu trong máu. Do đó cần giữ chỉ số non-HDL cholesterol ở mức thấp.

Mức non-HDL cholesterol bình thường

Trị số non-HDL cholesterol càng lớn thì nguy cơ mắc bệnh tim mạch càng cao.

Phạm vi non-HDL cholesterol khỏe mạnh

Non-HDL cholesterol gồm có LDL và triglyceride. Theo CDC, mức LDL cholesterol lý tưởng là dưới 100 mg/dL và mức triglyceride lý tưởng là dưới 150 mg/dL.

Một nghiên cứu được thực hiện trên hơn 36.000 người có nguy cơ mắc bệnh tim mạch thấp trong 10 năm phát hiện ra rằng chỉ số LDL và non-HDL trên 160 mg/dL đều làm tăng từ 50 đến 80% nguy cơ tử vong do bệnh tim mạch.

Đối với người không mắc bệnh tim mạch, CDC khuyến nghị duy trì các chỉ số cholesterol khác trong phạm vi sau đây:

• Cholesterol toàn phần: dưới 200 mg/dL
• LDL cholesterol: dưới 100 mg/dL
• HDL cholesterol: 60 mg/dL trở lên
• Triglyceride: dưới 150 mg/dL

Đối với những người đang mắc bệnh tim mạch hoặc có nguy cơ cao mắc bệnh tim mạch, bác sĩ sẽ đưa ra phạm vi cl cần duy trì dựa trên mức độ nguy cơ hay mức độ nghiêm trọng của tình trạng bệnh.

Tác hại của non-HDL cholesterol cao

Non-HDL cholesterol ở mức cao làm tăng nguy cơ xơ vữa động mạch. Xơ vữa động mạch có thể dẫn đến đau thắt ngực, nhồi máu cơ tim và đột quỵ.

Theo CDC, nguy cơ mắc bệnh tim mạch sẽ càng cao nếu bạn:

• hút thuốc
• bị tiểu đường
• bị tăng huyết áp
• béo phì
• mắc bệnh thận

Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra tầm quan trọng của chỉ số non-HDL cholesterol trong việc đánh giá nguy cơ mắc bệnh tim mạch.

Ví dụ, trong một nghiên cứu vào năm 2016, các nhà nghiên cứu đã xem xét dữ liệu từ 9 thử nghiệm lâm sàng thực hiện trên những người mắc bệnh động mạch vành. Các nhà nghiên cứu phát hiện ra rằng non-HDL cholesterol có tác động đến sự tiến triển của bệnh nhiều hơn so với LDL.

Trong một nghiên cứu khác có sự tham gia của hơn 4.800 nam giới với thời gian theo dõi 22 năm, các nhà nghiên cứu kết luận rằng khi dự đoán nguy cơ tử vong do bệnh tim mạch, non-HDL cholesterol quan trọng hơn LDL.

Làm thế nào để giảm non-HDL cholesterol?

Gan cung cấp toàn bộ lượng cholesterol mà cơ thể cần. Ngoài ra, cơ thể còn hấp thụ cholesterol từ một số loại thực phẩm như thịt, trứng, các sản phẩm từ sữa và dầu ăn. Những thực phẩm này còn thúc đẩy gan tạo ra nhiều cholesterol hơn.

Để giảm mức cholesterol tổng thể, bạn nên hạn chế ăn thực phẩm chứa chất béo bão hòa như thịt mỡ và các sản phẩm từ sữa nguyên kem.

Bên cạnh đó cần tránh chất béo chuyển hóa. Loại chất béo này có trong những thực phẩm như:

• Các loại bánh nướng như bánh quy, bánh bông lan, bánh xốp, bánh tart, croissant
• Đồ ăn chiên như gà chiên, khoai tây chiên, cá tẩm bột, nem chua rán
• Chất béo thực vật như bơ thực vật (margarine), kem béo thực vật và shortening
• Thực phẩm chứa dầu thực vật hydro hóa một phần (partially hydrogenated vegetable oil)

Ăn thực phẩm toàn phần thay vì thực phẩm chế biến sẵn. Ăn nhiều trái cây và rau củ tươi, các loại hạt, quả hạch, đậu và ngũ cốc nguyên hạt. Chọn các nguồn protein lành mạnh như cá, thịt gà bỏ da và thịt đỏ nạc.

Một số thực phẩm có thể giúp cải thiện mức LDL cholesterol:

• Yến mạch và cám yến mạch
• Các loại đậu
• Rau xanh
• Trái cây
• Các loại quả hạch như hạnh nhân, óc chó
• Quả bơ

Một số thực phẩm có thể giúp giảm triglyceride:

• Các loại cá chứa nhiều axit béo omega-3, như cá hồi, cá thu, cá trích, cá ngừ
• Các loại quả hạch
• Một số loại dầu thực vật như dầu hạt lanh, dầu hạt cải

Những cách khác để cải thiện mức cholesterol:

• Tập thể dục cường độ vừa phải 5 lần một tuần, mỗi lần ít nhất 30 phút
• Không hút thuốc
• Hạn chế uống rượu
• Duy trì cân nặng khỏe mạnh

Nếu thay đổi lối sống vẫn chưa đủ, bạn có thể sẽ phải dùng thuốc thuốc hạ cholesterol.