Đột quỵ tiểu não: Triệu chứng, cách điều trị và tiên lượng

Đột quỵ tiểu não là một trong những loại đột quỵ hiếm gặp, xảy ra khi mạch máu bị tắc nghẽn hoặc vỡ, gây gián đoạn hoàn toàn sự lưu thông máu đến một phần tiểu não.

Tình trạng này thường chỉ xảy ra ở một bên hoặc một phần của tiểu não.

Tiểu não nằm ở sau hộp sọ, sau thân não, bên dưới thùy thái dương và chẩm. Đây là phần não kiểm soát chuyển động và khả năng giữ thăng bằng. Mỗi bên tiểu não kiểm soát sự phối hợp động tác và chuyển động của bên tương ứng trên cơ thể.

Các triệu chứng ban đầu của đột quỵ tiểu não thường nhẹ nên tình trạng này thường được phát hiện muộn. Cũng giống như các loại đột quỵ khác, nếu không được cấp cứu kịp thời, đột quỵ tiểu não có thể gây tử vong.

Nguyên nhân gây đột quỵ tiểu não

Đột quỵ tiểu não thường do cục máu đông cản trở sự lưu thông máu đến tiểu não.

Cục máu đông có thể hình thành trong mạch máu của tiểu não hoặc di chuyển từ nơi khác trong cơ thể, chẳng hạn như tim hoặc cổ đến mạch máu cung cấp máu cho tiểu não và bị mắc kẹt lại. Tình trạng này được gọi là nhồi máu tiểu não.

Các mạch máu mang máu đến tiểu não gồm có:

• Động mạch tiểu não trước dưới
• Động mạch tiểu não dưới sau
• Động mạch tiểu não trên

Cục máu đông ở bất kỳ mạch máu nào trong số này cũng đều có thể gây đột quỵ. Đột quỵ tiểu não cũng có thể là kết quả do chấn thương vùng đầu hoặc xuất huyết khiến máu ứ đọng trong một phần não. Máu ứ đọng sẽ chèn ép lên não và làm gián đoạn sự lưu thông máu.

Triệu chứng của đột quỵ tiểu não

Các triệu chứng của đột quỵ tiểu não xảy ra đột ngột và thường không đặc hiệu, có nghĩa là giống với triệu chứng của nhiều tình trạng khác nên rất dễ bị bỏ qua.

Các triệu chứng thường gặp của đột quỵ não gồm có:

• Chóng mặt
• Đau đầu
• Buồn nôn
• Nôn mửa
• Song thị (nhìn một vật thành hai)
• Run

Đột quỵ tiểu não còn có thêm các triệu chứng khác như:

• Chóng mặt
• Khả năng phối hợp động tác kém
• Phản xạ bất thường
• Khó nuốt
• Khó nói hoặc nói ngọng, nói lặp
• Chuyển động mắt không tự chủ
• Bất tỉnh

Nếu không được điều trị kịp thời, đột quỵ tiểu não có thể khiến não bị phù hoặc xuất huyết. Những điều này sẽ khiến cho tiểu não và các vùng khác trong não càng bị tổn thương nghiêm trọng.

Nếu đột quỵ tiểu não ảnh hưởng đến thân não, người bệnh sẽ còn bị khó thở, rối loạn nhịp tim và thay đổi huyết áp.

Ai có nguy cơ bị đột quỵ tiểu não?

Một số yếu tố có thể làm tăng nguy cơ bị đột quỵ tiểu não. Các yếu tố có thể làm tăng nguy cơ hình thành cục máu đông hoặc tắc nghẽn mạch máu gồm có:

• Hút thuốc
• Cholesterol cao
• Béo phì
• Lối sống ít vận động
• Bệnh tiểu đường
• Cao huyết áp
• Xơ vữa động mạch
• Bệnh tim mạch

Mặc dù bất kỳ ai cũng có thể bị đột quỵ tiểu não nhưng loại đột quỵ này phổ biến nhất ở nam giới trên 50 tuổi. (1)

Chẩn đoán đột quỵ tiểu não

Trước khi tiến hành điều trị, bác sĩ sẽ khai thác bệnh sử và kiểm tra các triệu chứng. Chẩn đoán chính xác là điều rất quan trọng để phát hiện các vấn đề về não khác có thể dẫn đến đột quỵ tái phát.

Bác sĩ có thể tiến hành phương pháp đánh giá HINTS (gồm lắc đầu, rung giật nhãn cầu và kiểm tra độ lệch) để xác định xem các triệu chứng là do vấn đề ở não hay vấn đề ngoại biên.

Ngoài ra, bác sĩ còn sử dụng các kỹ thuật chẩn đoán hình ảnh để kiểm tra xem người bệnh có bị chảy máu não hoặc chấn thương hay không. Các kỹ thuật chẩn đoán hình ảnh thường được sử dụng gồm có chụp cắt lớp vi tính (CT) và chụp cộng hưởng từ (MRI). MRI giúp đánh giá tình trạng của tiểu não chính xác hơn.

Các biện pháp khác cũng được sử dụng để chẩn đoán đột quỵ tiểu não gồm có:

• Chụp cộng hưởng từ mạch máu não (MRA)
• Chụp cắt lớp vi tính mạch máu não (CTA)
• Siêu âm

Điều trị đột quỵ tiểu não

Việc điều trị tùy thuộc vào mức độ nghiêm trọng của cơn đột quỵ và các triệu chứng mà người bệnh gặp phải. Trong trường hợp bị xuất huyết não, trước tiên cần kiểm soát tình trạng chảy máu và giảm phù não.

Nếu đột quỵ là do cục máu đông thì sẽ phải phẫu thuật loại bỏ hoặc dùng thuốc làm tan cục máu đông. Ngoài ra, người bệnh cần dùng thêm các loại thuốc khác để:

• kiểm soát huyết áp
• ngăn ngừa co giật
• làm loãng máu
• giảm phù não

Nếu đột quỵ tiểu não ảnh hưởng đến khả năng vận động, người bệnh sẽ phải trải qua quá trình phục hồi chức năng, gồm:

• Vật lý trị liệu để cải thiện khả năng vận động, giữ thăng bằng và chức năng của cơ
• Hoạt động trị liệu để cải thiện khả năng thực hiện các hoạt động hàng ngày
• Trị liệu ngôn ngữ để cải thiện khả năng nuốt và giao tiếp

Tiên lượng của người bị đột quỵ tiểu não

Tiên lượng sau cơn đột quỵ tiểu não cũng tương tự như các loại đột quỵ khác. Vùng não bị ảnh hưởng càng lớn thì tiên lượng sẽ càng kém.

Đột quỵ tiểu não do tắc nghẽn mạch máu (thiếu máu cục bộ) thường có tiên lượng tốt hơn so với đột quỵ tiểu não do chảy máu (xuất huyết).

Chẩn đoán và cấp cứu kịp thời sẽ làm giảm nguy cơ biến chứng lâu dài.

Nghiên cứu cho thấy rằng tỷ lệ tử vong sau đột quỵ tiểu não do thiếu máu cục bộ là 9 - 39%. Ước tính tỷ lệ người có thể sinh hoạt độc lập là khoảng 35 - 82%. (2)

Tóm tắt bài viết

Đột quỵ tiểu não là một loại đột quỵ hiếm gặp ảnh hưởng đến khả năng giữ thăng bằng và vận động. Vì loại đột quỵ này có các triệu chứng không đặc hiệu nên thường được phát hiện muộn và điều này làm tăng nguy cơ tử vong.

Nếu được cấp cứu sớm, khả năng phục hồi sau đột quỵ tiểu não là rất cao. Tuy nhiên, sẽ phải mất một thời gian khá dài để phục hồi hoàn toàn và cũng có những trường hợp gặp phải biến chứng vĩnh viễn.