Hẹp van động mạch chủ tiến triển nhanh như thế nào?

Van động mạch chủ là một trong bốn van tim, là nơi máu giàu oxy được bơm ra từ tim đến các cơ quan trong cơ thể. Vì là đường lưu thông chính của máu đến toàn bộ các mô nên van động mạch chủ luôn cần được đảm bảo phải thông thoáng và mở đúng cách.

Do một số bất thường về cấu trúc có thể xuất hiện từ khi sinh hoặc do vấn đề tuổi tác, van động mạch chủ có thể bị thu hẹp do tích tụ canxi, bị viêm và xơ cứng, làm hạn chế dòng máu lưu thông. Tình trạng này được gọi là hẹp van động mạch chủ, là một trong những nguyên nhân phổ biến khiến bệnh nhân phải tiến hành phẫu thuật van tim.

Bài viết dưới đây sẽ phân tích tốc độ tiến triển của tình trạng hẹp van động mạch chủ, triệu chứng có thể nhận biết khi tình trạng này xảy ra và các biện pháp để khắc phục vấn đề.

Hẹp van động mạch chủ tiến triển chậm hay nhanh?

Tốc độ tiến triển của hẹp van động mạch chủ có thể khác nhau tùy theo độ tuổi, nguyên nhân gốc rễ gây hẹp van và các vấn đề sức khỏe khác đi kèm.

Nguyên nhân hàng đầu gây hẹp van động mạch chủ là do van động mạch chủ bị vôi hóa hoặc xơ cứng theo thời gian.

Hiện nay vẫn chưa có phương pháp cụ thể để xác định tại sao một số trường hợp bệnh tiến triển nhanh, trong khi các trường hợp khác lại chậm hơn. Tuy nhiên, nghiên cứu chỉ ra rằng bệnh tiến triển nhanh thường là dấu hiệu cho thấy tình trạng trở nên nghiêm trọng hơn và nguy cơ xảy ra biến chứng hoặc tử vong cao hơn.

Các giai đoạn của hẹp van động mạch chủ

Hẹp van động mạch chủ được phân loại dựa trên lượng máu đến động mạch chủ bị hạn chế và các vấn đề tim mạch khác xảy ra do giảm lưu lượng máu.

ACC (American College of Cardiology) sử dụng các chữ cái để mô tả các giai đoạn của hẹp van động mạch chủ là A, B, C,D. Tuy nhiên, trong Tạp chí Tim mạch Châu Âu (European Heart Journal), các giai đoạn được phân loại từ 0 đến 4 với một số điểm khác biệt cụ thể.

• Giai đoạn 0: Đã bị hẹp van động mạch chủ nhưng mô hoặc chức năng tim chưa bị tổn thương.
• Giai đoạn 1: Hẹp van đã ảnh hưởng đến khả năng bơm máu của tâm thất trái – buồng tim ở dưới bên trái, là nơi bơm máu giàu oxy đến toàn bộ cơ thể.
• Giai đoạn 2: Tổn thương lan đến tâm nhĩ trái, làm van hai lá không đóng kín và dẫn đến trào ngược van hai lá (mitral regurgitation). Trong giai đoạn này, có thể cũng sẽ xuất hiện tình trạng rối loạn nhịp tim (rung nhĩ).
• Giai đoạn 3: Các van và mạch máu khác trong tim cũng bị ảnh hưởng, trong đó có van động mạch phổi và van ba lá, những van có chức năng kiểm soát lượng máu lưu thông giữa tim và phổi. Vấn đề ở những mạch máu này có thể dẫn đến tăng áp động mạch phổi.
• Giai đoạn 4: Ở mức độ này, buồng tim ở dưới, bên phải (tâm thất phải) bị tổn thương và suy yếu.

Bác sĩ thường xác định giai đoạn hẹp van động mạch chủ sau khi siêu âm tim. Nói chung, những trường hợp ở giai đoạn cao hơn thường là những người lớn tuổi, nam giới và có các vấn đề về sức khỏe đi kèm.

Những yếu tố nào ảnh hưởng đến tốc độ tiến triển của hẹp van động mạch chủ?

Nhiều vấn đề sức khỏe mắc phải đồng thời với hẹp van động mạch chủ có thể góp phần làm bệnh tiến triển nhanh hơn.

Với những người lớn tuổi và người đã có tình trạng sức khỏe yếu, bệnh thường tiến triển nhanh hơn với mức độ tổn thương tim nghiêm trọng hơn.

Những người bị hẹp van động mạch chủ nặng cũng có thể đồng thời gặp phải những tình trạng sau:

• Chỉ số khối cơ thể (BMI) cao
• Tiểu đường
• Bệnh thận
• Tiền sử nhồi máu cơ tim hoặc từng thực hiện phẫu thuật bắc cầu động mạch
• Thành tâm thất trái bị dày lên
• Bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD)
• Huyết áp cao
• Cholesterol cao

Triệu chứng của hẹp van động mạch chủ giai đoạn đầu và cuối

Triệu chứng của hẹp van động mạch chủ phụ thuộc vào mức độ hạn chế lưu lượng máu. Trong nhiều trường hợp, triệu chứng sẽ không xuất hiện cho đến khi dòng máu qua van động mạch chủ bị hạn chế nghiêm trọng và bắt đầu gây ra các tổn thương khác đối với tim.

Các triệu chứng có thể xuất hiện là:

• Đau ngực
• Đánh trống ngực
• Khó thở
• Chóng mặt hoặc ngất xỉu
• Khó thực hiện các hoạt động hàng ngày
• Sưng ở bàn chân hoặc mắt cá chân
• Khó ngủ hoặc không thể nằm thẳng khi ngủ
• Mệt mỏi tăng lên

Khi hẹp van động mạch chủ tiến triển đến giai đoạn cuối, các triệu chứng trở nên nghiêm trọng hơn và có thể dẫn đến các bệnh lý nguy hiểm khác như suy tim hoặc tăng áp động mạch phổi.

Tuổi thọ

Những người có triệu chứng nghiêm trọng và ở giai đoạn tiến triển nặng nhất của hẹp van động mạch chủ sẽ có nguy cơ đột tử cao nhất. Đột tử cũng có thể xảy ra ở những người không có triệu chứng nhưng trường hợp này ít phổ biến hơn.

Mặc dù tốc độ tiến triển giữa các giai đoạn có sự khác nhau nhưng những trường hợp bệnh tiến triển nhanh đến các giai đoạn nghiêm trọng thường có tiên lượng xấu hơn và nguy cơ tử vong cao hơn.

Các giai đoạn 4 và 5 có tỷ lệ tử vong và xảy ra biến chứng cao nhất. Tuy nhiên, theo các chuyên gia, ngay cả giai đoạn 1 của hẹp van động mạch chủ cũng có tỷ lệ tử vong lên đến 9,2% trong vòng 1 năm sau chẩn đoán.

Hẹp van động mạch chủ nếu được chẩn đoán sớm và điều trị bằng phẫu thuật thay van thì có thể ngăn ngừa xảy ra những tổn thương tim nghiêm trọng hơn. Hiện nay, các phương pháp điều trị khác để ngăn ngừa, làm bệnh chậm hoặc ngừng tiến triển vẫn còn khá hạn chế.

Kết luận

Hẹp van động mạch chủ có thể xảy ra mà không có triệu chứng, nhưng theo thời gian, tình trạng xơ cứng và thu hẹp van động mạch chủ sẽ làm giảm lưu lượng máu từ tim ra cơ thể. Điều này có thể dẫn đến các triệu chứng nghiêm trọng, làm giảm khả năng thực hiện các hoạt động hàng ngày và gây ra các biến chứng như suy tim. Hẹp van động mạch chủ nếu tiến triển nhanh và nghiêm trọng thì thậm chí có thể dẫn đến tử vong.

Bệnh nếu được nhận biết sớm, chẩn đoán chính xác và điều trị bằng phương pháp thay van hoặc sử dụng thuốc thì có thể cải thiện được lưu lượng máu qua van động mạch chủ và ngăn ngừa tim bị tổn thương thêm.