Kiểm soát bệnh tiểu đường và cholesterol máu cao

Đối với những người mắc bệnh tiểu đường, kiểm soát lượng đường trong máu là điều rất quan trọng. Duy trì đường huyết trong phạm vi khỏe mạnh sẽ giúp giảm nguy cơ mắc bệnh tim mạch và các vấn đề sức khỏe khác.

Mắc bệnh tiểu đường làm tăng nguy cơ cholesterol máu cao. Nếu vừa bị tiểu đường vừa bị cholesterol cao, bạn sẽ phải theo dõi cả lượng đường trong máu và mức cholesterol.

Bài viết này sẽ giải thích lý do tại sao bệnh tiểu đường và cholesterol cao thường xảy ra cùng nhau và làm thế nào để kiểm soát hai vấn đề này.

Bệnh tiểu đường và cholesterol cao

Theo Hiệp hội Tim mạch Hoa Kỳ (AHA), bệnh tiểu đường thường làm giảm HDL cholesterol (cholesterol tốt) và làm tăng triglyceride cùng với LDL cholesterol (cholesterol xấu). Cả hai điều này đều làm tăng nguy cơ mắc bệnh tim mạch và đột quỵ.

Theo Hiệp hội Tiểu đường Hoa Kỳ (ADA), các mức cholesterol lý tưởng là:

• Cholesterol toàn phần khoảng 150 mg/dL.
• LDL cholesterol dưới 100 mg/dL.
• HDL cholesterol từ 40 mg/dL trở lên ở nam giới và 50 mg/dL trở lên ở nữ giới.

Một chỉ số khác cũng cần lưu ý là triglyceride. Triglyceride dưới 150 mg/dL được coi là mức tối ưu.

Nồng độ cholesterol trong máu cao sẽ gây hại cho sức khỏe. Cholesterol là một loại chất béo có thể tích tụ bên trong động mạch và theo thời gian sẽ cứng lại tạo thành mảng xơ vữa. Điều này làm hỏng động mạch, khiến động mạch cứng và hẹp lại, cản trở lưu thông máu. Khi động mạch bị cứng và hẹp, tim sẽ phải làm việc nhiều hơn để bơm máu, làm gia tăng nguy cơ nhồi máu cơ tim và đột quỵ.

Các nhà khoa học hiện vẫn đang tiếp tục nghiên cứu mối liên hệ giữa bệnh tiểu đường và cholesterol cao. Theo một nghiên cứu được công bố trên Tạp chí Lipid Research, lượng đường, insulin và cholesterol trong máu có sự tương tác với nhau. Mắc bệnh tiểu đường type 2 có thể làm tăng nguy cơ bị cholesterol cao.

Có một điều cần lưu ý, ngay cả khi kiểm soát được lượng đường trong máu thì LDL cholesterol vẫn có thể ở mức cao. Tuy nhiên, có thể kiểm soát cả hai bằng thuốc và điều chỉnh thói quen sống.

Mục tiêu chính là giảm nguy cơ mắc bệnh tim mạch và đột quỵ. Dưới đây là những cách giúp kiểm soát cả bệnh tiểu đường và tình trạng cholesterol máu cao.

Các cách kiểm soát bệnh tiểu đường và cholesterol cao

1. Theo dõi các chỉ số

Nếu bạn mắc bệnh tiểu đường thì chắc hẳn bạn đã biết rằng cần phải theo dõi sát sao lượng đường trong máu nhưng ngoài ra cũng phải để ý đến cả mức cholesterol nữa. Như đã nói bên trên, LDL cholesterol từ 100 mg/dL trở xuống được coi là mức lý tưởng. Hãy thực hiện theo các khuyến nghị của bác sĩ để kiểm soát tốt lượng đường trong máu.

Bạn nên đi khám sức khỏe định kỳ và để ý đến cả các chỉ số khác, gồm có mức triglyceride và huyết áp. Huyết áp 120/80 mmHg là mức khỏe mạnh. AHA khuyến nghị những người mắc bệnh tiểu đường nên duy trì huyết áp dưới 130/80 mmHg và mức triglyceride dưới 200 mg/dL.

2. Thực hiện các khuyến nghị về sức khỏe

Để bảo vệ sức khỏe nói chung và giảm nguy cơ mắc bệnh tim mạch nói riêng, có một số thói quen lối sống luôn được khuyến nghị, chẳng hạn như:

• Bỏ thuốc lá
• Thực hiện chế độ ăn uống tốt cho tim mạch
• Giảm cholesterol
• Dùng thuốc đúng cách
• Duy trì cân nặng khỏe mạnh hoặc giảm cân nếu thừa cân
• Hạn chế rượu bia
• Tích cực vận động hàng ngày

3. Đi bộ sau bữa ăn

Tập thể dục là một phần quan trọng trong phác đồ điều trị bệnh tiểu đường.

Tập thể dục không chỉ giúp kiểm soát lượng đường trong máu mà còn giúp cải thiện tình trạng cholesterol cao. Hoạt động thể chất giúp tăng mức HDL cholesterol và góp phần ngăn ngừa bệnh tim mạch. Đôi khi, tập thể dục còn giúp làm giảm mức LDL cholesterol.

Bạn có thể lựa chọn bất kỳ bài tập thể dục nào mà bạn thích. Một trong những bài tập đơn giản nhất để kiểm soát lượng đường trong máu là đi bộ sau bữa ăn.

Một nghiên cứu nhỏ được thực hiện tại New Zealand được công bố trên Diabetologia đã chỉ ra rằng việc đi bộ sau bữa tối giúp cải thiện đáng kể mức đường huyết. Những người đi bộ sau bữa tối đã giảm lượng đường trong máu nhiều hơn so với những người đi bộ vào các thời điểm khác trong ngày.

Đi bộ còn có lợi cho tình trạng cholesterol cao. Trong một nghiên cứu vào năm 2013 được công bố trên Arteriosclerosis, Thrombosis and Vascular Biology, các nhà nghiên cứu đã báo cáo rằng đi bộ giúp làm giảm 7% mức cholesterol trong khi chạy bộ chỉ giúp giảm 4,3%.

4. Tập cardio

Ngoài việc đi bộ sau bữa ăn, bạn cũng nên tập cardio 5 lần một tuần, mỗi lần khoảng 30 phút.

Trong một tổng quan tài liệu vào năm 2014 được công bố trên Sports Medicine, các nhà nghiên cứu phát hiện ra rằng tập cardio cường độ vừa phải cũng có hiệu quả cải thiện mức cholesterol tương đương tập cường độ cao. (2)

Nên tập đan xen nhiều bài tập khác nhau như đi bộ, chạy bộ, đạp xe, bơi lội hay đánh cầu lông. Ngoài thời gian tập thể dục, bạn nên tăng cường vận động trong suốt khoảng thời gian còn lại trong ngày, chẳng hạn như leo cầu thang bộ thay vì đi thang máy, đạp xe thay vì đi xe máy và thường xuyên đứng dậy đi lại khi phải ngồi nhiều.

Tập cardio cũng có lợi cho những người mắc bệnh tiểu đường.

Một nghiên cứu vào năm 2007 được công bố trên PLOS One đã chỉ ra rằng tập cardio giúp giảm mức HbA1c (chỉ số cho biết mức đường huyết trung bình) ở những người mắc bệnh tiểu đường type 2. Một nghiên cứu khác được công bố trên tạp chí Diabetes Care cho thấy tập thể dục giúp giảm số đo vòng bụng và mức HbA1c.

5. Tập tạ

Theo thời gian, khối lượng cơ trong cơ thể sẽ giảm một cách tự nhiên. Điều này không tốt cho sức khỏe tổng thể cũng như sức khỏe tim mạch. Mặc dù sự suy giảm khối cơ là một điều tất yếu của quá trình lão hóa nhưng có thể làm chậm tốc độ mất cơ bằng cách tập tạ vài buổi mỗi tuần.

Nghiên cứu đăng trên tạp chí Diabetes Car đã chỉ ra rằng tập thể hình hay tập tạ là một cách hiệu quả để kiểm soát nồng độ cholesterol trong máu.

Trong một nghiên cứu vào năm 2013 được công bố trên Tạp chí Applied Physiology, các nhà nghiên cứu đã phát hiện ra rằng những người tập tạ thường xuyên có mức HDL cholesterol cao hơn so với những người không tập.

Tập tạ còn có lợi cho những người mắc bệnh tiểu đường. Một nghiên cứu vào năm 2013 được công bố trên Biomed Research International đã chứng minh rằng tập thể hình giúp tăng khối lượng cơ, ngoài ra còn cải thiện tỷ lệ trao đổi chất tổng thể và giảm các yếu tố nguy cơ về chuyển hóa ở người mắc bệnh tiểu đường. (3)

Để có sức khỏe tổng thể tốt, bạn nên kết hợp tập thể hình với tập cardio. Một báo cáo nghiên cứu đăng trên JAMA đã cho thấy rằng những người kết hợp cả hai hình thức tập luyện này đã có sự cải thiện về lượng đường trong máu trong khi những người chỉ tập thể hình hoặc chỉ tập cardio thì không.

6. Điều chỉnh chế độ ăn uống

Điều chỉnh chế độ ăn uống là một điều vô cùng quan trọng để giữ lượng đường trong máu ở mức an toàn. Người mắc bệnh tiểu đường được khuyến nghị kiểm soát lượng carbohydrate trong mỗi bữa ăn, chọn thực phẩm có chỉ số đường huyết thấp và ăn nhiều bữa nhỏ trong ngày thay vì ba bữa lớn.

Những lời khuyên về chế độ ăn uống này cũng có lợi cho người bị cholesterol cao. Ngoài ra, người có mức cholesterol cao cần lưu ý thêm một số điều nữa về thói quen ăn uống. Nên hạn chế chất béo xấu, chẳng hạn như chất béo trong thịt đỏ và sữa nguyên kem, đồng thời chọn các nguồn chất béo tốt, có lợi cho sức khỏe tim mạch như thịt nạc, quả hạch, cá, dầu ô liu, quả bơ và hạt lanh.

Một điều quan trọng nữa là ăn nhiều chất xơ, nhất là chất xơ hòa tan. Theo nghiên cứu, chất xơ hòa tan giúp giảm LDL cholesterol. Một số ví dụ về thực phẩm chứa chất xơ hòa tan là yến mạch, trái cây, các loại đậu và rau củ.

7. Chú ý đến các bộ phận cơ thể khác

Ngay cả khi đã kiểm soát lượng đường và cholesterol trong máu, bệnh tiểu đường vẫn có thể ảnh hưởng đến các bộ phận khác của cơ thể, chẳng hạn như:

• Mắt: Cả cholesterol cao và bệnh tiểu đường đều có thể ảnh hưởng đến sức khỏe của mắt. Vì vậy bạn nên đi khám mắt định kỳ hàng năm.
• Bàn chân: Bệnh tiểu đường có thể ảnh hưởng đến các dây thần kinh ở bàn chân và làm giảm cảm giác ở chân. Điều này khiến cho bạn không phát hiện được vết thương ở chân. Do đó, hãy kiểm tra bàn chân thường xuyên xem có vết thương hở, phồng rộp, vết loét hay sưng tấy hay không và khi có vết thương thì phải chú ý chăm sóc và theo dõi sát sao quá trình lành vết thương. Nếu vết thương chậm lành thì nên đi khám.
• Răng: Bằng chứng đã chỉ ra rằng bệnh tiểu đường có thể làm tăng nguy cơ viêm nướu. Do đó, người mắc bệnh tiểu đường cần chăm sóc răng miệng cẩn thận và đi khám răng thường xuyên.
• Hệ miễn dịch: Khi có tuổi, hệ miễn dịch sẽ dần trở nên suy yếu. Các bệnh lý mạn tính như bệnh tiểu đường sẽ làm cho hệ miễn dịch càng suy yếu và điều này làm tăng nguy cơ mắc nhiều bệnh tật khác nhau. Do đó, người bị tiểu đường nên tiêm phòng đầy đủ. Hãy tiêm vắc xin phòng cúm hàng năm, tiêm vắc xin phòng bệnh zona sau 60 tuổi và vắc xin phòng ngừa viêm phổi sau 65 tuổi. Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh (CDC) khuyến nghị nên tiêm vắc xin phòng viêm gan B ngay sau khi được chẩn đoán mắc bệnh tiểu đường vì bệnh tiểu đường làm tăng nguy cơ mắc bệnh viêm gan B.

Tóm tắt bài viết

Bệnh tiểu đường và cholesterol cao thường đi đôi với nhau nhưng có nhiều cách để kiểm soát cả hai tình trạng này. Duy trì lối sống lành mạnh và theo dõi mức cholesterol là những bước quan trọng để kiểm soát cả bệnh tiểu đường và cholesterol cao.